"O Njemačkoj" u pariškom Luvru

Izloženo je oko 200 ostvarenja najznačajnijih njemačkih slikara perioda od 1800-1939. s ambicijom da otkriju kako društveno-istorijski, tako intelektualni i duhovni kontekst u kojem su nastala. Izložba je dio obilježavanja 50-ogodišnjice Jelizejskog ugovora o prijateljstvu Francuske i Njemačke, koji su 1963. godine potpisali Charles de Gaulle i Konrad Adenauer.

Kao intonacija ove velike izložbe, posjetioca odmah po ulaska čeka čuveni Tischbeinov portret Getea koji meditira u ambijentu antičkog pejzaža. Slika je nastala znatno prije 1800. godine, ali ukazuje na preovlađujuće uticaje koji će formirati i reprezentovati njemački duh početka XIX stoljeća: to su prije svega grčka i rimska antika, kojima se pridružuje i gotska fantastika.

Podsjećanje na Getea

Počev od tog čuvenog portreta, 200 izloženih ostvarenja izražavaju na likovnom planu teme i ideje koje u intelektualnoj istoriji Evrope reprezentuju njemački duh od tada pa do 1939. godine. Ambicije priređivača (među kojima su dva poznata istoričara umjetnosti i jedan filozof) nisu bile samo da naprave antologijski izbor ostvarenja eminentnih slikara te epohe - od Caspara Davida Friedricha do Maxa Beckmanna - nego da otkriju istorijski, društveni, tehnički i intelektualni milje u kojem su ta ostvarenja nastala i podsjete na refleksije i ideje velikih mislilaca tog vremena, na prvom mjestu samog Getea.

U prvoj polovini tog perioda multikonfesionalna, teritorijalno rascjepkana Njemačka, nestabilnih granica, različitih i suprotstavljenih političkih i kulturnih težnji, traži duboko jedinstvo koje će povezati sve Nijemce, od Bavarske do Baltika. Izložba pokazuje da su stvaraoci iz konglomerata različitih njemačkih kraljevstava učestvovali u kovanju tog jedinstva do samog proglašavanja Bizmarkovog carstva u Versaju 1871. godine.

Ako su romantični period prve polovine XIX stoljeća obilježili svojim ostvarenjima Caspar David Friedrich i Otto Runge, Bizmarkovo carstvo, proglašeno 1871. u Versaju, reprezentuje Arnold Böklin i slikari koji u vrijeme industrijske ekspanzije ne sanjaju pred pejzažom u omaglici. Njemačko jedinstvo je ostvareno politikom, ratom i industrijom. Njemačko carstvo je već tada moderna i moćna država, i zato sa slika nestaju mitološka bića, pastiri i idilični pejzaži, a pojavljuju se građani i radnici i stvarni neidilični ambijenti.

Utjecaj umjetnosti na stvaranje njemačkog jedinstva

Izložba predočuje kako je slikarska umjetnost u Njemačkoj od romantizma do ekspresionizma, ne samo pratila nego aktivno i angažovano učestvovala u stvaranju nacionalnog jedinstva i drugačije Njemačke, da bi kasnije izražavala ideološko izopačavanje i naličje tog jedinstva u vremenu uspona nacizma koji se završio Drugim svjetskim ratom.

Možda je i najimpresivniji taj završni dio izložbe u kojem su jedni do drugih postavljeni prikazi strahota rata Otta Dixa, tragično viđenje stradanja Käthe Kollwitz, ironične, jetke, satirične slike Georga Grosza i proročke slutnje Drugog svjetskog rata Maxa Beckmanna. Izložba se završava njegovom slikom "Pakao ptica", koju je naslikao 1938. u izbjeglištvu u Holandiji, nakon što su mu nacisti sva ostvarenja svrstali u "degenerisanu umjetnost". Na toj slici užasna ptica, koja asocira na orla - simbola Trećeg Rajha, masakrira tijelo čovjeka, možda i samog slikara koji nemoćan leži. Kao univerzalna antiratna poruka ta slika je se upoređuje s Pikasovom Gernikom

Izložba u Luvru svoj naslov duguje knjizi "O Njemačkoj" francuske spisateljice Madame de Staël (Germaine de Staël), koju je napisala u vrijeme kad je Napoleon osvajao Njemačku. Više od dva vijeka kasnije to literarno-istorijsko ostvarenje, koje je Napoleon dao da se uništi, doživjelo je ovom izložbom svoju tihu rehabilitaciju.

Autor: Dževad Sabljaković

Odgovorna urednica: Belma Fazlagić-Šestić