Kαζιμίρ Μάλεβιτς και ρωσική πρωτοπορία

Καζιμίρ Μάλεβιτς. Αυτοπροσωπογραφία, 1933. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους πίνακες του ρώσου εικαστικού, χαρακτηριστικό δείγμα της ρωσικής avantgarde και ειδικότερα του σουπρεματισμού, μιας τεχνοτροπίας που εξελίχθηκε σε εικαστικό κίνημα κατά τον Μεσοπόλεμο. Η έκθεση «Καζιμίρ Μάλεβιτς και ρωσική πρωτοπορία» παρουσιάζεται στην Ομοσπονδιακή Αίθουσα Τέχνης της Βόννης μέχρι τον Ιούνιο.

Ο Μάλεβιτς γεννήθηκε το 1879 στο Κίεβο και πέθανε το 1935 στο Λένινγκαντ. Θεωρείται πρωτοπόρος του κυβισμού και «πατέρας» του σουπρεματισμού, τεχνική η οποία αποδομεί την αντικειμενική αναπαράσταση, δίνοντας χώρο στην αφαίρεση. Ήταν μία πολύπλευρη προσωπικότητα: έφτιαξε αρχιτεκτονικά μοντέλα και ασχολήθηκε με την ενδυματολογία στο θέατρο, δίνοντας το στίγμα του σε μία φουτουριστική όπερα.

Η πορεία του Μάλεβιτς προς την απόλυτη αφαίρεση εξελίχθηκε σταδιακά. Ο Μάλεβιτς επηρεάστηκε αρχικά από τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό. Το τοπίο με το ροζ σπίτι του Μάλεβιτς θα μπορούσε κάλλιστα να αποδοθεί στον Μονέ ή τον Σεζάν. Ο πίνακας αυτός χρονολογείται στο 1911..

'Ηδη από το 1910 ο Κασιμίρ Μάλεβιτς είχε έρθει σε επαφή με όλα τα κορυφαία κινήματα της εποχής του. Ξεκίνησε να ζωγραφίζει πρωτόγονες φιγούρες με έντονα χρώματα, καθώς και λαογραφικά μοτίβα: αγρότες με δρεπάνια στο δάσος. Σταδιακά προχώρησε σε πιο αφαιρετικές συνθέσεις και έτσι περνά πλέον στον σουπρεματισμό. Εδώ, το έργο του «Κεφάλι κοριτσιού».

Με τον όρο αυτό νοείται η σύζευξη του κυβισμού με τον φουτουρισμό. Ο Μάλεβιτς αποσυνθέτει κλασικές φόρμες σε κυλίνδρους. Η «Ζωή στο Grand Ηotel» είναι έργο του 1913, ένα πρώιμο δείγμα κυβιστικού φουτουρισμού.

Ο Μάλεβιτς χρησιμοποιεί πολλά στοιχεία από τη λαϊκή ρωσική τέχνη, όπως γεωμετρικά σχήματα με έντονους συμβολισμούς. Χαρακτηριστικό των έργων του είναι τα απλά χρώματα: λευκό, μαύρο, κόκκινο, κίτρινο, μπλε αλλά και πράσινο και ροζ. Το λευκό και το μαύρο συμβολίζουν την αρχή και το τέλος του κόσμου αντίστοιχα.

Το αποκορύφωμα της αφαίρεσης έρχεται με τον πίνακα «Μαύρο τετράφωνο σε λευκό» εν έτει 1915. Ωστόσο για λόγους συντήρησης το έργο αυτό δεν μπόρεσε να φύγει από την Πινακοθήκη Τετριακόφ στη Μόσχα, όπου φυλάσσεται, για να εκτεθεί στην έκθεση της Βόννης. Αντ' αυτού στη Βόννη παρουσιάζεται το «Κόκκινο τετράγωνο».

Παρατηρώντας κανείς τα προσχέδια του Μάλεβιτς εντυπωσιάζεται από το γεγονός ότι όλοι οι γεωμετρικοί όγκοι είναι ζωγραφισμένοι με το χέρι, χωρίς τη χρήση ειδικών εργαλείων. Τα σχέδια του Μάλεβιτς, αν και φαίνονται απλά, λαμβάνουν μία δυναμική διάσταση με το χρώμα.

Μία ολόκληρη αίθουσα της Ομοσπονδιακής Αίθουσας Τέχνης αφιερώνεται στην ύστερη περίοδο του Καζιμίρ Μάλεβιτς. Σε μεγάλο βαθμό τα εκθέματα ανήκουν στις ιδιωτικές συλλογές του Έλληνα Γιώργου Κωστάκη και του Νικολάι Χαρτζίγεφ. Και οι δύο ήταν φίλοι του Μάλεβιτς και μέσα από τις συλλογές τους κατάφεραν να διασωθεί και να συντηρηθεί ένα μεγάλο κομμάτι του έργου του.