Η απίθανη ιστορία των κλεμμένων πολιτιστικών θησαυρών από τα κατεχόμενα της Κύπρου.

Ενα προϊόν κλοπής, όταν εντοπίζεται, πρέπει να επιστρέφει στο νόμιμο κάτοχό του. Και κατά κανόνα, ο κλέφτης να τιμωρείται. Αυτό λέει η απλή λογική. Αλλά τα πράγματα καθώς φαίνεται δεν είναι τόσο απλά για τους βυζαντινούς θησαυρούς που βρήκαν στην κατοχή του τούρκου αρχαιοκάπηλου Αϊντίν Ντικμέν στο Μόναχο και κατέσχεσαν πρίν από πέντε χρόνια οι αρχές της Bαυαρίας. Οι 300 μοναστηριακοί θησαυροί μωσαϊκά και εικόνες εξαιρετικής αξίας, προϊόντα λεηλασίας από εκκλησίες της κατεχόμενης Κύπρου, αξίας περίπου 65 εκατομμυρίων δολαρίων παραμένουν σε ειδικούς χώρους της Υπηρεσίας Δίωξης Εγκλήματος στο Μόναχο, μαζί με 4000 περίπου άλλα κατασχεθέντα αντικείμενα, ακόμη και από το Περού.

Η οδύσσεια των λεηλατημένων βυζαντινών θησαυρών από την κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο έως το Μόναχο, αλλά και άλλα σημεία του πλανήτη ξεκινησε πριν από 29 χρόνια. Η ιστορία της λεηλασίας της πολιτιστικής της κληρονομιάς άρχισε αμέσως μετά την τουρκική εισβολή. Τούρκοι αρχαιοκάπηλοι και συγκεκριμένα ο Αϊντίν Ντικμέν που διέθετε πολύ καλές επαφές με τις δυνάμεις κατοχής άρχισε να "ξηλώνει" συστηματικά τοιχογραφίες, εικονοστάσια και μωσαϊκά από τις αναρίθμητες κυπριακές εκκλησίες και μοναστήρια. Οι Τούρκοι κατακτητές δεν ενδιαφέρονταν τότε για την τύχη των χριστιανικών θησαυρών, οι κυανόκρανοι του ΟΗΕ έκαναν τα στραβά μάτια και σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα βοηθησαν οι ίδιοι στην παράνομη εξαγωγή των κλεμμένων αντικειμένων τέχνης. Η κατεχόμενη Βόρεια Κύπρος γίνεται τη δεκαετία του ‘70 και στις αρχές του 80’ η Γη της Επαγγελίας, όχι μόνον για τον Ντικμέν, αλλά και για μια σειρά Ελλήνων, Ελληνοκυπρίων, Τούρκων και Τουρκοκυπρίων αρχαιοκαπήλων και λαθρεμπόρων. Τα ονόματα γνωστά: Αϊντίν Ντικμέν ο Τούρκος αρχαιοκάπηλος και συντηρητής έργων τέχνης που προμήθευε τους αγοραστές σε όλο τον κόσμο, όπως τον Ολλανδό Ρόμπερτ Ρόζεμοντ στη Χάγη, τον Σεραφείμ Δρίτσουλα στο Μόναχο, τους Γιάννη Πετσόπουλο και Σταύρο Μιχαλαριά στο Λονδίνο και τον Μισέλ Βαν Ράιν στη Χάγη που μιλώντας στο Ελληνικό Πρόγραμμα της Ντόιτσε Βέλε φωτογράφισε και το γιό του Ντεντκτάς Ραΐφ που σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και την οικογένεια του πρώην γενικού εισαγγελέα της Κύπρου, Κρίτωνα Τορναρίτη ότι εμπλέκονται στην πώληση κλεμμένων πολιτιστικών θησαυρών:

«Ο εγγονός Νικόλαος συνεχίζει την παράδοση της οικογένειας. Η γυναίκα του είναι έμπορος τέχνης και πουλούσαν τα αντικείμενα στον οίκο δημοπρασιών Σόθμπυς, όπως μου επιβεβαίωσε και ο πρώην ειδικός εμπειρογνώμονας του οίκου Τζον Στιούαρτ».

Ο ίδιος ο Νικόλαος Τορναρίτης (βουλευτής του ΔΗΣΥ) μετά από ερώτησή της Ντόιτσε Βέλε απέρριψε τις κατηγορίες και έκανε λόγο για «αστειότητες». Ανέφερε βέβαια ότι στην πολυκατοικία τους ένα διάστημα έμενε κάποιος Ολλανδός που όλοι έλεγαν ότι ήταν αρχαιοκάπηλος εικόνων, (γιατί δεν τον κατέδιδαν;) ενώ πρόσθεσε ότι η η σύζυγος του είναι σύμβουλος και όχι έμπορος τέχνης. Πάντως στο Ιντερνετ διαφημίζεται ως "Gallery" η "Lia Tornaritis Art" με διεύθυνση στη Λευκωσία, The Hommer House,20 Omirou Ave. 1097, P.O.Box 342,2151 Nicosia - Cyprus
Tel. 3572-665616, Fax. 3572-671166, E-mail: [email protected]
Φαίνεται εξάλλου διαβολική σύμπτωση ότι ο Ραούφ Ντεντκτάς υπήρξε για ένα διάστημα νομικός σύμβουλος στην υπηρεσία του Κρίτωνα Τορναρίτη.

Είτε ευσταθούν είτε όχι οι ισχυρισμοί Βαν Ράιν, όλα αυτά αποτελούν έναν μικρό και ίσως όχι τον αποφασιστικό κρίκο στο μεγάλο κύκλωμα της λεηλασίας των πολιτιστικών θησαυρών.

Ο Μισέλ Βαν Ράιν ανέφερε ότι έργο των λαθρεμπόρων, που καλύπτονται από τον μανδύα και την εικόνα εκδοτών και ευηπόληπτων εμπόρων έργων τέχνης ήταν η δημιουργία μιας αγοράς για τις κλεμμένες εικόνες και τις τοιχογραφίες καθώς οι περισσότερες από αυτές δεν ήταν καταγεγραμμένες και ήταν άγνωστες στους αγοραστές ειδών τέχνης.

«Είδαμε την ομορφιά των εικόνων, οργανώσαμε επιδείξεις και εκθέσεις, οι τιμές τους ανέβαιναν στις διάφορες δημοπρασίες και αποκτούσαν μεγαλύτερη αξία. Αποτέλεσμα τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος να αντιληφθούν και τη μεγάλη οικονομική διάσταση των θησαυρών αυτών και να πέρνουν μέτρα προστασίας. Αλλά χρειάστηκαν είκοσι χρόνια για κάτι τέτοιο. Στην αγορά όμως εξακολουθούν να κυκλοφορούν καταπληκτικά κομμάτια».

Ο Ολλανδός αρχαιοκάπηλος που τα τελευταία χρόνια έχει κάνει στροφή 180 μοιρών και συνεργάζεται με τις αρχές διαφόρων χωρών για την διαλεύκανση περιστατικών αρχαιοκαπηλίας προσθέτει ότι πολλές από τις κλεμμένες εικόνες από τα κατεχόμενα βρίσκονται στα χέρια γνωστών ελληνικών οικογενειών. Αυτό όμως θα αποτελέσει ξεχωριστό κεφάλαιο δημοσιογραφικής έρευνας.