Ιαπωνική λατρεία για τους ιμπρεσιονιστές

Οι πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ Ιαπωνίας και Γαλλίας συμπεριέλαβαν τον δέκατο ένατο αιώνα και το πεδίο της απεικονιστικής τέχνης. Το ανερχόμενο ρεύμα του Ιαπωνισμού άσκησε διαρκή επιρροή στους Γάλλους ζωγράφους. Ιάπωνες καλλιτέχνες έπαιρναν μαζί τους στην πατρίδα ευρωπαϊκά μοτίβα από την παραμονή τους στη Γαλλία, όπως φαίνεται και στο έργο «Μάθημα» του Ικουνοσούκε Σιρατάκι από το 1898.

Πολλοί Ιάπωνες καλλιτέχνες ταξίδευαν τον δέκατο ένατο αιώνα στην Ευρώπη για να σπουδάσουν. Πρώτη επιλογή ήταν βεβαίως το Παρίσι. Η καλλιτεχνική μητρόπολη αποτελούσε σημείο συνάντησης για τη διεθνή πρωτοπορία της ζωγραφικής και της γλυπτικής. Οι μακρινοί επισκέπτες του Παρισιού έδιναν έμφαση στην ενδυμασία τους. Δείγμα αριστοκρατίας και κομψότητας αποτελούσαν και γι’ αυτούς τα ημίψηλα καπέλα.

Ο ζωγράφος Κλοντ Μονέ, που δημιούργησε αυτήν την υπέροχη ελαιογραφία το 1886, υπήρξε θαυμαστής του ιαπωνικού πολιτισμού. Μάλιστα διατηρούσε μια προσωπική συλλογή ιαπωνικών ξυλόγλυπτων έργων, από τα οποία αντλούσε καλλιτεχνική έμπνευση. Το καλλιτεχνικό ρεύμα του Ιαπωνισμού είχε γίνει στη Γαλλία στο τέλος του 19ου αιώνα εξαιρετικά δημοφιλές και άκρως κερδοφόρο για τους εμπόρους τέχνης του Παρισιού.

Ο Γάλλος ιμπρεσιονιστής Εντουάρ Μανέ (1832-1883) είχε τη κυρίως τη φήμη του περιπλανώμενο παρατηρητή και ήταn διάσημος για τις απεικονίσεις του αστικού τοπίου του Παρισιού. Για αυτόν τον πίνακα του 1876 όμως γύρισε την πλάτη του στην πόλη και έκανε εξόρμηση στη φύση. Η νέα απλότητα, η επικέντρωση στον άνθρωπο μέσα στη φύση ως ζωγραφικό μοτίβο έχουν τις ρίζες τους και στην τέχνη της Άπω Ανατολής.

Ιάπωνες καλλιτέχνες επηρεάστηκαν από τους ζωγραφικούς τρόπους των Γάλλων ιμπρεσιονιστών και τους μετέφεραν στον καλλιτεχνικό κύκλο της Άπω Ανατολής. Αγαπημένα μοτίβα ήταν γυναίκες, παιδιά και σκηνές από την καθημερινότητα της Ιαπωνίας. Το στιλ θυμίζει έντονα της ευρωπαϊκή ζωγραφική του 19ου αιώνα. Αυτή η ελαιογραφία του Σεΐκι Κουρόντα από το 1898 αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Γάλλοι καλλιτέχνες όπως ο γλύπτης Ογκίστ Ροντέν (1840-1917) άντλησαν μεγάλη έμπνευση από το ρεύμα του Ιαπωνισμού. Το κύμα ως μοτίβο ιαπωνικών έργων ξυλογλυπτικής εμφανίζεται συχνά και σε έργα του Ροντέν, φιλτραρισμένο όμως από την ευρωπαϊκή ματιά του. Ιάπωνες συλλέκτες, όπως ο βιομήχανος Κοζίρο Ματσουκάτα, έδειξαν ιδιαίτερη προτίμηση εντάσσοντας πολλά τέτοια έργα στην ιδιωτική τους συλλογή.

Ο Ογκίστ Ροντέν αντλούσε συχνά καλλιτεχνική έμπνευση από ωραίες γυναίκες. Το αγαπημένο του μοντέλο, η νεαρή Γιαπωνέζα ηθοποιός Χανάκο, έζησε κάποιο διάστημα στο Παρίσι. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Ροντέν φιλοτέχνησε 58 προτομές της Γιαπωνέζας καλλονής χρησιμοποιώντας χαλκό και γύψο.

Έργα που ανήκαν άλλοτε σε ιδιωτικές συλλογές Ιαπώνων συλλεκτών εμπλουτίζουν σήμερα τις εκθέσεις των ιαπωνικών μουσείων. Η συλλογή του βιομήχανου Ματσουκάτα, που διασώθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γαλλία όπου είχε μεταφερθεί, επέστρεψε στην Ιαπωνία το 1958 υπό τον όρο να κτιστεί ένα μουσείο για να τη στεγάσει. Το 1959 άνοιξε τις πύλες του το «Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης» στο Τόκιο.

Δύο πίνακες, δύο παρόμοια μοτίβα: Ο «Περίπατος» του Εντουάρ Μανέ (δεξιά, 1880) δείχνει μια κομψή νεαρή κυρία να περιφέρεται μέσα στο πάρκο. Ο Ιάπωνας ζωγράφος Σιντάρο Γιαμασίτα, ο οποίος σπούδασε στο Παρίσι, επέλεξε για τον δικό του πίνακα (αριστερά, 1908) μία Ευρωπαία κυρία. Όλα τα έργα εκτίθενται έως τις 21 Φεβρουαρίου 2016 στην Ομοσπονδιακή Αίθουσα Τέχνης στη Βόννη.