ابتکارات تازه برای نجات توافقنامه اتومی با ایران

امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه روز جمعه در مورد راه حل های برای جلوگیری از لغو این توافقنامه اتومی، با محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در پاریس سخن گفت. ماکرون در نظر دارد که در این آخر هفته میلادی در حاشیه نشست سران "جی۷" در شهر بیاریتز در جنوبغرب کشورش، این موضوع را با دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا نیز مطرح کند.

توافقنامه اتومی با ایران چه مسایلی را در بر دارد؟

برنامه اتومی ایران از چند دهه به اینسو جنجال برانگیز شده است، زیرا در سطح بین المللی این نگرانی وجود دارد که جمهوری اسلامی برای تولید سلاح هسته یی تلاش می‌کند. تهران همواره این اتهام را رد می‌کرد و بالاخره در نتیجه فشار های ناشی از تعزیرات بین المللی و مذاکرات چندین ساله، در جولای ۲۰۱۵ موافقت کرد که برای ده سال غنی سازی یوارنیم اش را کاهش می‌دهد و تشدید بازرسی دستگاه های اتومی اش را اجازه می‌دهد.

پنج کشور دارای حق ویتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد به علاوه آلمان، که این توافقنامه با ایران را امضا کردند، در بدل آن تعهد کردند که محدودیت های وضع شده در عرصه های مالی و تجارتی علیه جمهوری اسلامی ایران را لغو می‌کنند. پس از آنکه ایران تعهد خود را عملی ساخت، تعزیرات غرب علیه این کشور نیز در جنوری ۲۰۱۶ لغو شد. در پی آن شرکت های غربی به ایران بازگشتند، اما به یک پیشرفت اقتصادی، آنگونه که امیدوار بودند، دست نیافتند.

چرا ایالات متحده امریکا از توافقنامه بیرون شد؟

دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، حتی پیش از آنکه این مقام را احراز کند، از این توافقنامه، که در زمان بارک اوباما رئیس جمهور آن وقت ایالات متحده عقد گردیده بود، به عنوان "بدترین معامله در تاریخ" انتقاد کرده بود. او در ماه می ۲۰۱۸ به صورت یک جانبه از توافقنامه بین المللی بیرون رفته و تعزیرات جدیدی را علیه ایران وضع کرد، تعزیراتی که به صورت فزاینده تشدید می‌گردد. در نتیجه این اقدام حکومت ترامپ، اقتصاد ضربه خورده ایران، بیشتر از پیش با بحران مواجه گردید.

ترامپ انتقاد کرد که توافقنامه اتومی مانع آن نشده است که ایران به صورت دوامدار نتواند بمب (اتومی) بسازد. به قول ترامپ ایران علاوه بر آن نه برنامه موشکی و نه هم تأثیر و نفوذ خود در منطقه را محدود ساخته است. ترامپ به گونه رسمی می‌خواهد با "فشار اعظمی"، ایران را برای مذاکرات جدید وادار سازد. اما این شک وجود دارد که سیاستمداران تندرو امریکایی، مانند جان بولتون مشاور امور امنیتی ترامپ، در تلاش یک تغییر قدرت در تهران باشند.

واکنش ایران چگونه بود؟

با آنکه ایالات متحده امریکا در توافقنامه اتومی درز ایجاد کرد، ایران نخست به آن پابند ماند، به امید اینکه بتواند با شرکای باقیمانده در این توافقنامه، یعنی آلمان، فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین، آنرا نجات بدهد. اما به خاطر تعزیرات جدید ایالات متحده امریکا، اکثریت شرکت های غربی دوباره ایران را ترک کردند. تلاش های اروپایی ها برای پابرجا نگهداشتن امور تجاری با این کشور تا کنون ناموفق بوده اند.

در آغاز ماه می حسن روحانی رئیس جمهور ایران اعلام کرد که بیشتر از این نمی‌تواند به برخی از مواد توافقنامه در رابطه با غنی سازی یورانیم پابند باقی بماند. او به این ترتیب اروپایی ها را تحت فشار قرار داد. آیت الله علی خامنه ای رهبر مذهبی ایران مذاکرات جدید را رد می‌کند، زیرا به باور وی بیرون رفتن یک جانبه ایالات متحده از توافقات اتومی، بر عدم اعتماد وی بالای واشنگتن مهر تأیید می‌گذارد.

اروپایی ها چه می‌خواهند؟

با درنظرداشت افزایش تنش ها در حوزه خلیج فارس پس از بیرون رفتن ایالات متحده از توافقات اتومی با ایران، شرکای اروپای این توافقنامه نگران اند که در آنجا مبادا یک درگیری نظامی رخ بدهد. این کشورها سیاست امریکا مبنی بر اعمال "فشار اعظمی" (بالای ایران) را رد می‌کنند و همزمان اقدامات تهران را نیز مورد انتقاد قرار می‌دهند. آنها تقاضا دارند که تهران دوباره به تعهدات خود به صورت کامل پابند بماند و از هرگونه وخامت اوضاع خودداری کند.

امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه می‌خواهد ترامپ را برای کاهش دوباره تعزیرات علیه صادرات نفت ایران تشویق نماید. به قول وی این امکان وجود دارد که مقرره استثنایی برای صدور نفت ایران به کشور های چین، هندوستان و ترکیه، که در ماه می امسال فسخ اعلام گردید، دوباره اجرایی شود. ماکرون امیدوار است که در بدل آن موافقت ایران برای مذاکرات در مورد برنامه موشکی اش و همچنان تعهداتی را در قبال عراق، سوریه و یمن بدست بیاورد.

(AFP) / si, nf