واحد پول مشترک بریکس: آیا تهدید ترامپ موجه است؟
۱۴۰۳ آذر ۱۳, سه‌شنبه
چرا بریکس می‌خواهد دالر امریکا را به چالش بکشد؟
کشورهای عضو بریکس از جمله اقتصادهای در حال رشد سریع در قرن بیست و یکم هستند. این کشورها مایل اند وابستگی خود به دالر امریکایی را که اندوخته ارزی جهان نیز است و برای تقریباً ۸۰ درصد تجارت جهانی استفاده می‌شود، کاهش دهند.
نام بریکس از حروف اول اعضای اصلی آن برازیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی تشکیل شده است.
اکثر اقتصاد دانان موافقند که سیستم مالی تحت سلطه دالر به ایالات متحده امریکا مزیت‌های اقتصادی عمده‌ای می‌دهد، که از این میان می‌توان از هزینه‌های کمتر قرضه و ثبات نرخ پول نام برد.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
دالر ارز اصلی مورد استفاده برای قیمت‌گذاری کالاهایی مانند نفت و طلا است و ثبات آن به این معنی است که سرمایه گذاران اغلب در زمان‌های نامشخص به سمت دالر هجوم میآورند.
واشنگتن همچنین از نفوذ ژئوپولیتیکی عظیم روند موسوم به «دالری‌سازی» سود می‌برد، از جمله توانایی اعمال تحریم‌ها علیه سایر کشورها و محدود کردن دسترسی آنها به تجارت و سرمایه.
کشورهای بریکس که اخیراً ایران، مصر، اتیوپیا و امارات متحده عربی به جمع اعضای آن افزوده شده اند، واشنگتن را متهم کرده اند که دالر را به عنوان «سلاح» استفاده می‌کند، تا رقبایش در چهارچوبی که توسط منافع ایالات متحده تعریف می‌شود، عمل کنند.
بحث در مورد واحد پولی مشترک جدید بریکس پس از وضع تحریم‌های امریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه به دلیل تجاوز این کشور به اوکرایین در سال ۲۰۲۲ بالا گرفت. زیرا نگرانی‌هایی وجود داشت که ممکن است سایر کشورهای عضو بریکس در صورت درگیری با غرب، هدف چنین تحریم‌هایی قرار گیرند.
طرح پولی بریکس چگونه توسعه یافته است؟
ایجاد واحد پولی بریکس برای اولین‌بار اندکی پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ مطرح شد، زمانی که رشد بازار املاک در ایالات متحده و مدیریت ضعیف نزدیک بود منجر به فروپاشی سیستم بانکی بین‌المللی شود.
در نشست سال گذشته بریکس در افریقای جنوبی، این اتحادیه موافقت کرد که امکان ایجاد پول مشترک را برای به حداقل رساندن خطرات مرتبط با دالر بررسی کند، اگرچه رهبران بریکس خاطرنشان کردند که این ایده احتمالاً سال‌ها طول می‌کشد تا به نتیجه برسد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در جریان آخرین نشست بریکس در کازان در ماه اکتبر از این هم فراتر رفت و سیستم پرداخت بین‌المللی مبتنی بر زنجیره بلوک یا «بلاک‌چین» را پیشنهاد کرد که برای دور زدن تحریم‌های غرب طراحی شده بود.
هرچند اشتیاق چندانی برای طرح پوتین وجود نداشت، اما رهبران بریکس موافقت کردند که تجارت بیشتر با پول‌های محلی را تسهیل کنند و اتکای خود را به دالر کاهش دهند.
پوتین و همتای برزیلی او لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا قوی‌ترین حامیان واحد پول جدید هستند. چین در حالی که نظرش را با صراحت بیان نکرده است، از ابتکارات برای کاهش اتکا به دالر حمایت کرده است. در همین حال، هند در مورد این ایده بسیار با احتیاط عمل می‌کند.
پول مشترک چقدر امکان‌پذیر است؟
یک واحد پول مشترک جدید، تعهد بزرگ برای کشورهای بریکس خواهد بود که به دلیل وجود سیستم‌های سیاسی و اقتصادی متفاوت در نه عضو کنونی، با پیچیدگی‌های زیادی همراه است. کشورهای بریکس در مراحل مختلف توسعه اقتصادی هستند و نرخ رشد بسیار متفاوتی دارند.
به عنوان مثال، چین یک کشور اقتدارگرا است اما حدود ۷۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی (۱۷.۸ تریلیون دالر) بریکس را دارد. چین مازاد تجاری دارد و مقدار زیادی دالر را برای حمایت از رقابت‌پذیری خود به عنوان یک صادرکننده بزرگ حفظ می‌کند. از سوی دیگر، هند که کسری تجاری دارد، بزرگترین دموکراسی جهان است و ارزش اقتصاد آن ۳/۷ تریلیون دالر است.
تسلط چین بر بریکس باعث ایجاد عدم تعادل بزرگی می‌شود که توافق دهلی نو را در مورد چارچوبی برای پول جدید که منافع ملی آن را تحت‌الشعاع قرار ندهد، دشوار می‌کند. نابرابری بین سایر اعضای بریکس نیز احتمالاً مقاومت در برابر پول مشترک را تحریک می‌کند.
همچنین بعید است که اعضای بریکس بخواهند در نهایت به سمت یک واحد پولی کاملاً قابل معامله مانند دالر یا یورو حرکت کنند. ایجاد واحد پولی یورو زمانی که در سال ۱۹۵۹ برای اولین‌بار مطرح شد، بیش از ۴۰ سال طول کشید تا سکه‌ها و بانک‌نوت‌های آن در ۱۲ کشور اتحادیه اروپا، بعداً در ۲۰ کشور به پول قانونی تبدیل شد.
محتمل‌ترین گزینه، ایجاد یک واحد پولی مشترک است که صرفاً برای تجارت استفاده شود و بر اساس ذخایر پولی و اجناس مانند طلا یا نفت ارزش‌گذاری شود.
واحد پولی بریکس می‌تواند به روش‌مشابه حقوق برداشت ویژه «اس‌دی‌آر» صندوق بین‌المللی پول عمل کند. «اس‌دی‌آر» یک دارایی مالی بین‌المللی است که بر اساس نرخ مبادله روزانه دالر، یورو، یوان، ین و پوند ارزش‌گذاری می‌شود. برخی از طرفداران پیشنهاد کرده اند که پول دیجیتال می‌تواند بدیلی برای بریکس باشد.
آیا تهدید تعرفه ۱۰۰ درصدی ترامپ خیلی زودهنگام است؟
ترامپ روز شنبه در شبکه اجتماعی «سوشیال تروت» نوشت که وقتی در ماه جنوری به قصر سفید بازگردد، «نیازمند تعهد» کشورهای بریکس است که «نه یک واحد پولی جدید بریکس ایجاد کنند و نه از واحد پولی دیگری برای جایگزینی دالر قدرتمند امریکا حمایت کنند».
با این حال، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده امریکا می‌تواند زودهنگام دست به کار شود، زیرا علیرغم سخنان رهبران بریکس، پیشنهاد ایجاد چنین واحد پول، پیشرفت کمی داشته است.
عکس‌ها از آرشیف دویچه وله:
حکومت افریقای جنوبی روز دوشنبه، دوم دسمبر، تاکید کرد که هیچ برنامه‌ای برای ایجاد واحد پول بریکس وجود ندارد و «گزارش نادرست اخیر» را به دلیل انتشار یک روایت نادرست مقصر دانست.
کریسپین فیری، سخنگوی وزارت روابط و همکاری‌های بین‌المللی این کشور، در بیانیه‌ای که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شد، گفت که بحث‌ها تاکنون بر تقویت تجارت در داخل بلوک با استفاده از پول‌های ملی متمرکز بوده است.
تهدید ترامپ اکنون می‌تواند روابط با کشورهای که سریع‌ترین رشد اقتصادی را دارند و برخی از آنها شرکای تجاری کلیدی ایالات متحده هستند، کاهش دهد. همچنین می‌تواند تهدید اقدامات تلافی جویانه را ایجاد کند.
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
علاوه بر تهدیدهای فعلی ترامپ مبنی بر وضع تعرفه‌های اضافی بر رقبای ایالات متحده، از جمله چین، هر اقدامی از سوی حکومت او می‌تواند تورم را در سطح جهانی و داخلی افزایش دهد و به طور بالقوه سبب کاهش رشد اقتصادی شود.
تصمیم به اولویت دادن به دالر همچنین نشان دهنده تغییر سیاست دوره اول ترامپ است، زمانی که او طرفدار پول ضعیف‌تر برای تقویت صادرات امریکا بود. تهدید او باعث تقویت دالر در روز دوشنبه و تضعیف قیمت طلا در کنار یوان، روپیه و راند شد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی حکومت روسیه گفت که تلاش رو به افزایش در برابر دالر به عنوان اندوخته ارزی وجود دارد و افزود که «کشورهای بیشتری به استفاده از پول ملی در تجارت و فعالیت‌های اقتصادی خارجی خود روی میآورند.»