چرا برگزاری سالگرد قتل داکتر نجیب جنجال‌برانگیز شده است؟
۱۳۹۹ مهر ۱۰, پنجشنبه
هواداران حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار و طرفداران برخی احزاب دیگر به شمول جمعیت اسلامی و حزب اتحاد اسلامی روز پنجشنبه تظاهراتی را در برابر خیمه لویه جرگه برگزار کردند و مانع مراسم یادبود از سالروز قتل محمد نجیب‌الله رئیس جمهور اسبق افغانستان شدند. اوایل این هفته نیز هواداران حزب اسلامی مانع تجمع حامیان داکتر نجیب در خیمه لویه جرگه شده بودند.
داکتر نجیب‌الله از سال ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۲ رئيس جمهور افغانستان بود. او پس از کناره‌گیری از قدرت در دفتر ملل متحد در کابل به سر می‌برد و به تاریخ ۲۷ سپتمبر سال ۱۹۹۶ در نخستین روز ورود طالبان به شهر کابل توسط این گروه حلق آویز شد و جسدش در چوک آریانا آویزان گردید.
نصرالله استانکزی، استاد دانشکده حقوق در دانشگاه کابل می‌گوید که تجلیل از شخصیت‌های متعلق به جریان‌های ایدیولوژیک دیگر باعث شده است که هواداران ایدیولوژیک داکتر نجیب نیز در پی یادبود با شکوه از او برآیند.
فردوس کاوش، روزنامه‌نگار در کابل می‌گوید در سال‌های گذشته نیز مراسم یادبود از داکتر نجیب به شکل خصوصی و غیررسمی برگزار می‌شد و به همین دلیل در برابر آن حساسیت وجود نداشت. او می‌گوید: «در گذشته هیچ نهاد دولتی در این مراسم‌ها دخیل نبود و برگزارکنندگان نیز از ساختمان‌های دولتی استفاده نمی‌کردند. اما امسال اداره امور ریاست جمهوری اجازه داده بود که مراسم سال‌یاد داکتر نجیب در دانشگاه پل‌تخنیک که خیمه‌ی لویه‌جرگه در آن واقع است برگزار شود، به همین دلیل سبب واکنش گروه‌های اسلام‌گرا از جمله حزب حکمتیار شده است.»
استانکزی می‌گوید یکی از دلایلی که حکومت زمینه را برای این مراسم مساعد ساخته، این است که خواسته است از محبوبیت داکتر نجیب در افکار عامه استفاده ببرد و توجه هواداران او را جلب نماید. او می‌گوید که علاوه بر این، حکومت خواسته است به آن حامیان داکتر نجیب که در انتخابات به نفع این تیم کار کرده بود، پاداش بدهد. این تحلیلگر مسایل سیاسی افغانستان می‌گوید دلیل احتمالی سوم هم شاید این باشد که حکومت خواسته است مخالفان داکتر نجیب‌الله را به نحوی زیر فشار قرار بدهد.
نجیب‌الله احمدزی مانند بسیاری چهره‌های دیگر در افغانستان طرفداران و منتقدانی دارد. در مجلس نمایندگان افغانستان نیز روز چهارشنبه میان حامیان و مخالفان او بحث داغی صورت گرفت که منجر به تنش لفظی و برهم خوردن جلسه گردید. پیش از این شماری از احزاب جهادی خواستار لغو مراسم سالگره داکتر نجیب‌الله شده بودند.
حامیان او مدعی اند که طبق قانون حق دارند سالروز او را برپا کنند. حامیان داکتر نجیب بیشتر به اصلاحات، برنامه آشتی ملی و موضع او در قبال پاکستان در زمان ریاست جمهوری‌اش اشاره می‌کنند.
اما منتقدان داکتر نجیب برگزاری مراسم یادبود از او را «بی‌حرمتی» به قربانیان جنگ افغانستان علیه نیروهای اتحاد جماهیر شوروی پیشین و حکومت حزب دموکراتیک خلق افغانستان عنوان می‌کنند. آن‌ها پیش از همه به کارنامه داکتر نجیب به عنوان رئیس خدمات امنیت دولتی (خاد) حکومت حزب دموکراتیک خلق اشاره می‌کنند و می‌گویند که در آن زمان افغان‌های زیادی شکنجه، زندانی، کشته و ناپدید شدند.
در ماه می امسال برای نخستین بار حمدالله محب، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور افغانستان، از مقبره داکتر نجیب در شهر گردیز مرکز ولایت پکتیا دیدار کرد. این نخستین باری بود که یک مقام برحال حکومتی بر سر قبر داکتر نجیب حضور می‌یافت.
این جنجال دقیقاً در زمانی بروز می‌کند که مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان در قطر جریان دارد و بازگشت گروه طالبان به قدرت و سیاست بیش از هر زمان دیگری در دو دهه اخیر ملموس‌تر شده است.
کاوش می‌گوید این که حکومت در چنین یک برهه زمانی برای برگزاری مراسم بزرگ سالگره داکتر نجیب «چراغ سبز» نشان داده است، دلیل سیاسی دارد: «حکومت می‌خواهد داکتر نجیب را الگو معرفی کند. نجیب پس از خروج نیروهای شوروی سابق توانست در برابر نیروهای جهادگرا مستقلانه مقاومت کند. حکومت می‌خواهد به طالبان پیام بدهد که در صورت شکست مذاکرات صلح و خروج نیروهای امریکایی، مثل داکتر نجیب مقاومت خواهد کرد و تسلیم نمی‌شود.»
قبلاً چند حزب جهادی در یک اعلامیه مشترک خواستار لغو مراسم یادبود داکتر نجیب شده بودند، اما هم روز شنبه و هم روز پنجشنبه حضور هواداران حزب اسلامی گلبدین حکمتیار در پیش روی خیمه لویه جرگه چشمگیر بود. حکمتیار روز جمعه به هواداران خود دستور داده بود که مانع برگزاری این مراسم گردند.
فردوس کاوش، مدیر مسئول پیشین روزنامه ۸صبح می‌گوید حکمتیار که در نتیجه یک توافق صلح در سال ۲۰۱۷ به کابل برگشت، ناراحت است که بعد از توافق صلح به او از سوی حکومت لقب اعزازی داده نشده است. او می‌گوید که از جانب دیگر، «حکمتیار می‌خواهد که با راه‌اندازی تظاهرات و هیاهو خود را با اوضاع مرتبط نشان دهد و احتمالاً نظر طالبان را به خودش جلب کند.»
از سوی دیگر در تظاهرات روز پنجشنبه هواداران چند حزب جهادی که در گذشته مناسبات خوبی با هم نداشته اند، کنار هم آمدند. استانکزی در این رابطه می‌گوید: «این یک چیز نو نیست. ایدیولوژی و دشمن شان مشترک است. این گروه‌ها هر زمانی که منافع شان به خطر افتاده باهم اتحاد کرده اند... این یک اتحاد استراتژیک نه، بلکه یک اتحاد تاکتیکی است.»