آیا ایران هنوز به حفظ توافق هسته‌ای علاقه‌مند است؟
۱۳۹۸ دی ۱۷, سه‌شنبه
روز یکشنبه ۱۵ دی (پنجم ژانویه)، دو روز پس از کشته‌شدن قاسم سلیمانی، دولت ایران گام پنجم برای خروج از برجام را اعلام کرد. بر اساس بیانیه‌ای که در وبگاه اطلاع‌رسانی دولت منتشر شد، جمهوری اسلامی برای کاهش تعهدهای برجامی خود، محدودیت شمار سانتریفیوژها برای غنی‌سازی اورانیوم را کنار می‌گذارد.
در این بیانیه تاکید شده است که دولت ایران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی که شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه است، ندارد.
در حالی که این اقدام نگرانی برخی کشورها نسبت به دست‌یابی ایران به بمب هسته‌ای را برانگیخته است، اولیور مایر، کارشناس "انستیتو پژوهش‌های صلح و سیاست‌های امنیتی" در دانشگاه هامبورگ معتقد است که گام پنجم جمهوری اسلامی "به طرز شگفت انگیزی محتاطانه" برداشته شده است.
او در گفت‌وگو با دویچه وله اظهار داشت که دولت ایران امکانات به‌مراتب بیشتری برای کنارگذاشتن تعهدات خود به برجام داشته اما از آنها استفاده نکرده است.
مایر در این راستا می‌گوید که ایران بر خلاف ایالات متحده به طور صریح از برجام خارج نشده و بر خلاف آنچه انتظار می‌رفت، غنی‌سازی در سطح ۲۰ درصد را اعلام نکرده است.
امکان دست‌یابی به بمب هسته‌ای
به گفته کارشناسان بین‌المللی، پلوتونیوم تولید شده در راكتور اراک می‌تواند برای ساخت بمب هسته‌ای به‌کار رود. به همین دلیل جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۵ در چهارچوب برجام پذیرفته بود که این راکتور را تعطیل کند.
در نهایت، ایران اجازه یافت که در اراک میزان محدودی آب سنگین تولید کند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
الیور مایر در رابطه با امکان دسترسی ایران به بمب هسته‌ای می‌گوید که ایران هنوز هم به تعهد خود در زمینه پلوتونیوم آب سنگین پایبند است. اما اگر غنی‌سازی اورانیوم را به ۲۰ درصد برساند، راه برای تولید بمب هسته‌ای باز شده است.
او می‌گوید: «غنی‌سازی یک فرآیند خطی نیست. اگر کشوری بتواند اورانیوم را در حد ۲۰ درصد غنی‌سازی کند، مثل این است که ۹۰ درصد گام‌های لازم برای رسیدن به بمب هسته‌ای را برداشته است.»
کارشناس آلمانی در ادامه تاکید می‌کند که در این صورت باید به این نتیجه رسید که ایران، آن طور که ادعا می‌کند، انرژی هسته‌ای را تنها برای مصارف صلح‌آمیز نمی‌خواهد.
روز دوشنبه، ۱۶ دی (ششم دسامبر) دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمریکا در پیامی توییتری اعلام کرد که «ایران هرگز قادر به برخورداری از جنگ‌افزار هسته‌ای نخواهد بود».
راه‌های باز دیپلماتیک
به اعتقاد اولیور مایر، تهران هنوز همه پل‌های پشت سرش را خراب نکرده و به‌ویژه پل دیپلماتیک هنوز قابل استفاده است. او در این راستا به تاکید‌های مقامات ایران اشاره کرد که گفته‌اند، همکاری خود با آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای را ادامه می‌دهند.
رئیس جمهور و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی هم هنوز تاکید می‌کنند که تحت شرایطی حاضر به مذاکره هستند.
مایر در رابطه با حل تنش میان ایران و آمریکا می‌گوید، یک ابزار مهم در این زمینه می‌تواند استفاده از مکانیزم حل و فصل مناقشات باشد که در توافق هسته‌ای پیش‌بینی شده است. او احتمال می‌دهد که اتحادیه اروپا از این مکانیزم استفاده کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
کارشناس آلمانی تاکید می‌کند: «این امکانی است برای آغاز مذاکره در باره چگونگی حل تنشی که در حال افزایش است. از این راه می‌توان زخم‌هایی را هم که تاکنون ایجاد شده التیام بخشید.»
اولیور مایر در این راستا تاکید می‌کند که طرفین درگیر، یعنی ایران و اتحادیه اروپا، باید به وضوح به ایالات متحده نشان دهند که حق مشارکت در این روند و استفاده از مکانیزمی را که در برجام برای حل و فصل مناقشات درنظر گرفته شده، ندارد.
شهرام احدی / فرهاد پایار