استاد انرژی هسته‌ای سوئد: مردم واقعا باید نگران باشند
۱۳۹۰ خرداد ۱۶, دوشنبه
موضوع نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از امروز در وین آغاز شد، بررسی این سوال است که آیا برنامه هسته‌ای ایران اهدافی تسلیحاتی را دنبال می‌کند یا نه. این نهاد به گزارش‌‌هایی استناد می‌کند که حاکی از فعالیت مخفی و غیرقانونی ایران در این زمینه است. ایران نیز متقابلا همه اتهام‌ها را رد کرده و آن‌ها را بی‌اساس خوانده است.
در این رابطه سوال‌های بسیاری وجود دارد که در نشست یک هفته‌ای شورای حکام آژانس انرژی اتمی در مقر این نهاد در وین مطرح خواهد شد. در این مورد که نتیجه نشست جاری و پیامدهای احتمالی آن برای حکومت ایران چه خواهد بود، با مهدی طلعتی، استاد انرژی هسته‌ای و امنیت ملی در سوئد گفتگو کرده‌ایم. از مهدی طلعتی هم‌چنین پرسیده‌ایم که گذشته از تسلیحاتی بودن یا نبودن برنامه هسته‌ای ایران، نگرانی اصلی در داخل ایران چه باید باشد.
سال‌هاست که درباره‌ی برنامهی هسته‌ای ایران گزارش داده میشود و این گزارش‌ها هم کمتر حاوی نکته‌‌ی کاملاً روشن و بدون ابهامی هستند. با امکاناتی که در دنیای امروز برای یافتن یک رد مشخص وجود دارد این چه طور امکان‌پذیر است؟
مهدی طلعتی: این قضیه ناشی از دو مسئله است. یک این که ایران هیچ وقت در بیان سیاست‌های هسته‌ای خود واضح و آشکار و شفاف نبوده است. یعنی هیچ وقت نخواسته که همکاری‌های لازم را با آژانس بین‌المللی اتمی در مورد برنامه‌های داخلی‌اش داشته باشد. دیگر این که در هر صورت مخفی‌کاری ایران و پراکندگی صنایع و تأسیسات هسته‌ای آن، مانع از این شده است که نظارت کاملی بر این قضیه صورت گیرد.
این قضیه باعث شده است که سرویس‌های خارجی نتوانند اطلاعات لازم و مشخصی را از برنامه‌های هسته‌ای ایران داشته باشند و بنابراین ناگزیرند به حدس و گمان درباره‌ی چیزهایی که وجود دارد بسنده کنند. به همین دلیل هیچ وقت نتوانسته‌اند مدرک محکمی را علیه ایران ارائه دهند.
چرا این‌قدر نظرات در این زمینه ضد و نقیض است. مثلاً یک بار گفته میشود ایران تا تهیه‌ی بمب اتمی فقط شش ماه فاصله دارد و بعد به فاصله کوتاهی طرح میشود که ایران به این زودی‌های امکانش را ندارد؟
برنامهی هسته‌ای ایران اگر به صورت یک برنامهی مشخص پیش رود، میشود به صورت زمان‌بندی‌شده مشخص کرد که ایران چه زمانی به تکنولوژی هسته‌ای لازم برای تسلیحات هسته‌ای و یا موارد دیگر خواهد رسید. ولی مواردی بیرونی وجود دارد که بر این فعالیت‌ها تأثیر می‌گذارد.
یک، تحریم‌هایی که توسط سازمان‌های بین‌المللی و جامعه بین‌الملل به ایران به طور عملی تحمیل شده است. همین باعث شده که دستیابی ایران به ملزومات تکنولوژی هسته‌ای با تأخیر روبه‌رو شود و همین تأخیرها و تحریم‌هایی که به صورت متناوب بر ایران اعمال میشود، موجب شده است زمان‌بندی مشخصی را نشود از فعالیت‌های هسته‌ای ایران ارائه داد.
ولی این که ایران به صورت ساختاری و به صورت اتوماتیک به دنبال این است که تأسیسات هسته‌ای داشته باشد، به نظر من موضوعی‌ست که نمی‌تواند از ملاحظه‌ی ما بیرون باشد.
در رابطه با تحریم‌ها صحبت کردید. نشستی که در وین آغاز شده و یک هفته هم ادامه خواهد داشت، به کجا می‌تواند برسد؟ آیا پیش‌درآمد تحریم‌های وسیع‌تر است و یا تلاش میکنند راه‌های دیگری برای برخورد با ایران پیدا کنند؟
اول باید مشخص شود که آژانس بین‌المللی هسته‌ای چه اطلاعات جدیدی را در مورد فعالیت‌های ایران ارائه داده است. آیا این تکرار همان مسائل قبلی است یا واقعاً فاکت‌های جدیدی را این‌ها پیدا کرده‌اند که می‌تواند روی تصمیم شورای حکام تأثیر گذارد؟ این چیزی‌است که هنوز مشخص نشده.
اما با توجه به این که ظاهراً کپی‌این پیش‌نویس به بیرون درز پیدا کرده، این احتمال وجود دارد که اطلاعات جدیدی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران گفته نشده است و در واقع تکرار مسائل قبلی و تأکید بر عدم همکاری ایران در رابطه با نظارت بر مسائل هسته‌ایش است.
ولی به نظر من آژانس این توانایی را دارد و این اشتیاق و تمایل هم در اعضایش وجود دارد که تحریم‌های بیش‌تری را نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال کنند. یعنی فرصت و این احتمال وجود دارد که ما شاهد تحریم‌های بیش‌تری نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از نشست حکام باشیم.
برای کسانی که در ایران زندگی میکنند، شاید خطرات خود نیروگاه‌های اتمی مهم‌تر از تسلیحاتی بودن یا نبودن برنامهی هسته‌ای باشد. آلمان که دارای یکی از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های هسته‌ای است، تصمیم گرفته نیروگاه‌های اتمی خود را از مدار خارج کند. به‌نظر شما خطر نیروگاه‌های‌اتمی تا چه حد جدی است؟
ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در هر صورت شامل ریسک و تهدیدهایی هست که متوجه محیط پیرامونی‌اش میشود. از قضیه چرنوبیل گرفته تا بحث راکتورهای هسته‌ای در ژاپن که توسط حوادث طبیعی به این شکل درآمدند. به‌هرحال ایران هم با حوادث طبیعی‌مواجه است و هم با خطر حمله‌ی خارجی به رآکتورهای هسته‌ایش.
این قضیه می‌تواند فاجعه‌ی بسیار شدید زیست محیطی در داخل ایران به‌وجود آورد. حتی می‌تواند کشورهای منطقه را هم آلوده کند. از سوی دیگر، به این نکته هم باید توجه کرد که ایران هنوز به پروتکل امنیت رآکتورهای هسته‌ای نپیوسته است. یعنی در صورت فعال شدن فعالیت رآکتور هسته‌ای بوشهر، ایران تنها کشوری خواهد بود که یک رآکتور فعال دارد، ولی هنوز پروتکل‌های امنیتی را امضاء نکرده است.
سیستم رآکتورهای ایران سیستمی روسی است و با رآکتورهای مشابه غربی از نظر امنیتی خیلی تفاوت دارد. مردم ایران واقعاً باید نگران این قضیه باشند که اگر مسئله‌ای روی دهد، تأثیر بسیار شدیدی بر محیط زیست و بر کل زندگی اجتماعی آن‌ها خواهد داشت. این یکی از موضوعاتی است که به نظر من باعث نگرانی همه کسانی است که این قضیه را دنبال میکنند.
مریم انصاری
تحریریه: جواد طالعی