بزرگترین اعتراض زیست محیطی تاریخ ایران

توجه شهروندان ایران به زندگی سالم و محیط زیست افزایش یافته است. آنها امروز حاضرند در معابرعمومی اعتراض ‌خود را نسبت به آلودگی‌های زیست محیطی به نمایش بگذارند. روز یکشنبه (۱۱ اوت/۲۱ مرداد) زنجان شاهد بزرگترین اعتراض زیست محیطی شهروندان به آلودگی‌های ناشی از کارخانه سرب و روی این شهر بود.

در این تجمع اعتراضی که با استقبال گسترده شهروندان زنجانی رو به‌ رو شد، متعرضان خواستار انتقال کارخانه سرب و روی و رسیدگی به وضعیت کارخانه‌های آلاینده سرب و روی در اطراف شهر زنجان شدند. معترضان پلاکاردهایی با عناوین در دست داشتند: "سلامتی حق مسلم ماست"، "سرب و روی زنجان = سرطان"، "همشهری امروز من بیمارم فردا نوبت توست"، "زنجان بیشترین آمار سرطان".

تا سال‌ها مسئولان هرگونه آلودگی را انکار می‌کردند. در این میان مدیرکل محیط‌ زیست استان زنجان می‌گوید: "آلودگی خاک مناطق اطراف کارخانه سرب و روی به اثبات رسیده". وجود عناصر سنگین در برگ درختان گلابی، گیلاس و سیب طبق نتایج نمونه‌برداری‌های تایید شده و در درختان غیرمثمر هم به موجب نتایج مطالعات پژوهشی سال ۱۳۸۷ مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی، میزان بالای آلودگی سرب و روی و کادمیوم مشاهده شده است.

مدیرکل محیط زیست استان زنجان با اشاره به اینکه میو‌ه‌ی‌ باغ‌های منطقه اطراف کارخانه باید ریزش شود، تأکید می‌کند که "میوه‌های این باغ‌ها غیرقابل استفاده است و این میوه‌ها خود جاذب مواد رادیو اکتیویته هستند".

پسماندهای خطرناک انباشته شده در جاده قدیم زنجان- بیجار نیز هنگام بارش باران شسته شده و به آب‌های زیرزمینی نفوذ می‌کند و این امر می‌تواند تهدیدی برای سلامت مردم استان حداقل در سال‌ها و نسل‌های بعد باشد. نهاد‌های مسئول تاکنون هیچ واکنشی در این رابطه از خود نشان نداده‌اند.

به گزارش خبرگزاری مهر: «بر اساس مستندات موجود در سال‌های پایانی دهه ۸۰ با رایزنی‌های متعدد و پیگیری‌های مکرر و تبیین و تشریح اثرات زیان‌بار فعالیت شرکت در تهدید بهداشت عمومی، انتقال کامل مجموعه کارخانجات سرب و روی در جلسه مورخ ۷ بهمن ۸۷ کمیته بررسی انتقال کارخانه، از محل فعلی به محل متناسب با ضوابط و معیارهای استقرار صنایع در حضور استاندار به تصویب حاضرین رسیده است».

انتقال کارخانه به نقطه‌ای دیگر، در واقع پاک کردن صورت مسئله است. زیرا با انتقال آن، آلودگی‌ها به منطقه‌ای دیگر منتقل می‌شود؛ آنجا که دیگر شاید جلوی چشم نیست و دور از کنترل خواهد بود.

امیر مهدویانی، مسئول آزمایشگاه اداره کل حفاظت از محیط زیست زنجان می‌گوید: «مشکل اصلی که در حال حاضر در رابطه با صنعت سرب و روی وجود دارد این است که طول عمر تاسیسات کارخانه سرب و روی به پایان رسیده و اکثرا فرسوده شده به طوری که این تجهیزات دیگرجوابگوی ادامه کار نیست». این موضوع تنها شامل این کارخانه نمی‌شود، اکثر صنایع ایران فرسوده و کهنه هستند و تولید آلایند‌های آن‌ها بسیار بالا است.

عباس معمارنژاد، مدیر عامل شرکت سرب و روی ایران می‌گوید: «خرید، نصب و راه اندازی ماشین آلات مورد نیاز این کارخانه با تکنولوژی جدید، به ۲۵۰ میلیون دلار اعتبار معادل ۷۰۰ الی ۸۰۰ میلیارد تومان نیاز دارد.»

اختصاص اعتبار ۲۵۰ میلیون دلاری در شرایط بحران اقتصادی حاکم تنها یک روی سکه است. روی دیگر آن این است که این صنایع کاربرد دوگانه دارند و برای نمونه در کنار تولید سرب برای باطری و یا کابل آلیاژهای تولید شده در صنایع نظامی و مهمات‌سازی نیز کاربرد دارند. در شرایط تحریم‌های ناشی از مناقشه اتمی، خرید و ورود تکنولوژی مدرن با دشواری‌های بسیاری روبرو است.

مردم زنجان در شهری زندگی می‌کنند که در ۵ کیلومتری آن شهرک تخصصی روی با حدود ۴۶ واحد صنعتی، در فاصله ۶ تا ۷ کیلومتری مجتمع ذوب ناجی با حدود ۴۶ واحد ذوب مس، در فاصله ۳ کیلومتری جنوب شهر یک شهرک صنعتی با حدود ۲۷۳ واحد صنعتی و شهرک صنعتی شماره دو نیز در جنوب غرب باعث شده تا مردم آن همچون اراک و نقاط بسیاری دیگر با مشکلات زیست محیطی روبرو شوند.

در هفته‌های گذشته مردم اراک نیز بارها در اعتراض به آلودگی‌های زیست محیطی به خیابان رفتند. معظل آلودگی محیط زیست و نابودی طبیعت تنها به این دو شهر محدود نمی‌شود. این موضوع باعث شده تا در سال‌های اخیر اراده‌ حفظ محیط زیست در میان شهروندان ایرانی تقویت شود.

استاندار زنجان پس از اعتراض شدید مردم در روز یکشنبه (۱۱ اوت/۲۱ مرداد) به میان جمع معترضان آمد و به سخنرانی پرداخت. وی گفت: «با توجه به اینکه امروز خود مردم زنجان به این امر معترض شده‌اند، پس کارخانه سرب و روی تعطیل خواهد شد.»

محمد رئوفی‌نژاد، استاندار زنجان همان‌جا گفت: «وقتی افتخار این را داریم که ۸۰ درصد سرب و ۸۰ درصد روی کشور در این استان تولید می‌شود، باید این امر به عنوان یک فرصت مفید تلقی شود». وی افزود: «با وجود این معدن، بیش از ۷۰ درصد صادرات استان به این حوزه اختصاص یافته است. به طور مثال از ۶۰۰ میلیون دلار صادرات در سال ۹۰ و از ۴۲۷ میلیون دلار در سال ۹۱ حدود ۷۰ درصد مربوط به این حوزه بوده است.»

توسعه فقط تولید شغل و کسب درآمدهای ارزی نیست. از اصول اولیه توسعه پایدار رعایت سهم طبیعت و حفظ محیط زیست است. این اصول در سال‌های گذشته علیرغم همه گوشزدهای فعالین و انجمن‌های زیست محیطی نادیده گرفته شده است.

تجربه مردم آلمان نشان داده که اعتراض به تنهایی کافی نیست. در چند دهه گذشته اراده و نیروی بالقوه حفاظت از محیط زیست با تشکیل حزب سبزها به نیروی بالفعل تبدیل شد. این نیروی اجتماعی موفق شد با سهیم شدن در اهرم‌های سیاسی در چارچوب قوانین و یا حتی تغییر آنها به نفع محیط زیست، گامی موثر در حفاظت از محیط زیست بردارد. (عکس: ورود سبزها به مجالس ایالتی. ادای سوگند یوشکا فیشر در مجلس ایالت هسن)