کابینه دوم روحانی در انتظار تصمیم نهایی مجلس
۱۳۹۶ مرداد ۲۳, دوشنبه
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، روز سه‌شنبه (۱۷ مرداد/ ۸ اوت) فهرست ۱۷ نفره وزیران کابینه دوم خود را به مجلس ارائه داد. جای وزیر علوم در میان وزیران پیشنهادی خالی بود که هنوز هم پر نشده است. زنان هم هیچ جایی را در رأس وزارتخانه‌های کابینه دوازدهم اشغال نخواهند کرد. بلافاصله پس از ارائه لیست گزینه‌های کابینه جدید، جلسه‌های فراکسیون‌ها و کمیسیون‌های تخصصی مجلس برای بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی آغاز شد.
دقیقا یک هفته بعد در روز سه‌شنبه (۲۴ مرداد/ ۱۵ اوت) روند رأی اعتماد به وزیران پیشنهادی دولت دوازدهم در جلسه‌های علنی مجلس پایان می‌یابد. به گفته بهروز نعمتی، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی، در روند رسیدگی به صلاحیت وزیران پیشنهادی، ابتدا رئیس جمهوری یا نماینده دولت دو ساعت و نیم وقت خواهد داشت تا درباره کلیات کابینه خود صحبت کند. سپس ۵ نماینده موافق و ۵ نماینده مخالف اظهار نظر می‌کنند و در نهایت کلیات کابینه به رأی نمایندگان گذاشته می‌شود.
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری در دولت دوازدهم، روز دوشنبه "تحمیل" برخی وزیران پیشنهادی به روحانی را تکذیب کرده و گفته بود که همه آنها انتخاب رئیس جمهور هستند و او روی تمام ۱۷ گزینه‌اش "جدی" است. واعظی هم‌زمان از گزینه‌ی "سرپرستی" وزارت علوم تا تصمیم‌گیری درباره وزیر پیشنهادی این وزارتخانه "پس از مشورت‌های لازم" خبر داد.
این "مشورت‌های لازم" می‌تواند نظرخواهی از علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، باشد که به نظر می‌رسد دخالت‌اش در انتخاب اعضای کابینه جدید بیش از گذشته است. پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر خامنه‌ای روز ۶ مرداد در یادداشتی زیر عنوان "دغدغه اصلی رهبر انقلاب اسلامی در خصوص کابینه" به صراحت از دخالت او در انتخاب وزیران سه وزارتخانه دفاع، اطلاعات و خارجه و حساسیت‌هایش درباره وزارتخانه‌هایی مانند علوم، آموزش و پرورش و ارشاد پرده برداشته بود.
موافقت عمومی با کلیت کابینه
به نظر می‌رسد که هر سه فراکسیون اصلی مجلس، یعنی "مستقلین"، "ولایی" و "امید"، با کلیت کابینه پیشنهادی روحانی موافق باشند.
در این میان شاید بتوان جدی‌ترین مدافعان کابینه پیشنهادی دوازدهم را اعضای فراکسیون مستقلین دانست که از اصول‌گرایان میانه‌رو و یاران علی لاریجانی رئیس مجلس ایران، تشکیل شده‌اند.
به گفته بهروز نعمتی، عضو شورای مرکزی فراکسیون مستقلین ولایی، گرچه "ممکن است اختلافات جزئی وجود داشته باشد"، اما نظر اعضای این فراکسیون در مورد کلیت کابینه پیشنهادی "مثبت" است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
همچنین به نظر می‌رسد که کابینه پیشنهادی روحانی توانسته است نظر مساعد فراکسیون ولایی، متشکل از اصول‌گرایان تندرو و مخالف دولت یازدهم را نیز جلب کند. اکبر رنجبرزاده، از اعضای این فراکسیون، با اشاره به ترکیب "کاری، عملیاتی و تخصصی" کابینه دوازدهم، گفته است: «توان و کارایی افراد معرفی‌شده خوب است و ما این ترکیب را خوب می‌دانیم».
"امکان افتادن" دو وزیر
شاید بتوان مواضع فراکسیون امید مجلس، متشکل از اصلاح‌طلبان را انتقادی‌ترین موضع در میان فراکسیون‌های مجلس دانست. بخش اعظم اعضای این فراکسیون از مخالفت با چند وزیر پیشنهادی روحانی سخن گفته‌اند. بر اساس سخنان برخی اعضای این فراکسیون، گزینه‌هایی مانند عبدالرضا رحمانی فضلی (وزیر پیشنهادی کشور)، علی ربیعی (گزینه وزارت کار)، محمد بطحایی (وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش) و محمد جواد آذری جهرمی ( گزینه روحانی برای وزارت ارتباطات) با سد فراکسیون امید برخورد خواهند کرد.
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید، تاکید کرده که اعضای این فراکسیون در رابطه با رأی اعتماد به وزیران به شکل فراکسیونی عمل خواهند کرد. به گفته عارف: «درخصوص دو وزیری که بر اساس ارزیابی‌ها نمره قبولی نگرفته بودند، ارزیابی که ما داشتیم، مربوط به عملکرد چهار سال گذشته این افراد بود و طبیعتا در برنامه‌ها و منش و روش‌ها تغییراتی انجام می‌گیرد و صرفا بر اساس ارزیابی گذشته نمی‌توان نظر داد». عارف همچنین از قصد تشکیل جلسه‌هایی با "این دو وزیر" خبر داده و گفته است، پس از این جلسه‌ها فراکسیون امید به ارزیابی مجدد آنان خواهد پرداخت.
بهرام پارسایی، سخنگوی فراکسیون امید نیز گفته است: «از نظر ما اکثریت کابینه رای خواهند آورد، ولی دو یا سه نفر از وزرای پیشنهادی رای نخواهند آورد».
علی مطهری، نایب رئیس دوم مجلس نیز از "امکان افتادن" دو وزیر خبر داده، اما در عین حال "چینش سیاسی" کابینه را "به لحاظ خاستگاه سیاسی آنان" خوب ارزیابی کرده است.
غلامرضا تاجگردون، از دیگر اصلاح‌طلبان مجلس هم ضمن انتقاد از کم‌توجهی روحانی به "جوان‌گرایی" گفته است: «به نظرم به غیر از یک یا دو وزیر، مابقی وزرا می‌توانند از مجلس رای اعتماد بگیرند». تاجگردون در رابطه با میزان تأثیر نظر مجلس در انتخاب وزیران افزوده است: «آقای روحانی نظرات را گرفته‌اند، ولی زياد تاثيرگذار نبوده است».
لابی‌ها و رایزنی‌ها
حال گروه‌های مختلف برای تأثیرگذاری بر روند بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی فقط یک روز وقت دارند. انتقادها، فشارها، لابی‌ها و رایزنی‌ها در همین راستا در جریان است. مجلس و به‌خصوص فراکسیون امید زیر فشار مطالبات عمومی، بدنه دولت و اصلاح‌طلبان برای تحقق وعده‌های انتخاباتی روحانی هستند.
نخستین امری که از ابتدا در چینش کابینه جدید جلب نظر می‌کرد، غیاب زنان، اهل سنت و جوانان (به‌جز یک مورد) در ترکیب وزیران کابینه بود. جناح اصلاح‌طلب با تأکید بر اینکه روحانی بخش بزرگ و تعیین‌کننده‌ای از آرای خود را مدیون زنان و اهل سنت است، همواره بر مطالبه ورود آنان به دولت تأکید داشته است. به نظر می‌رسد که فشار مراجع سنتی شیعه نقشی تعیین‌کننده در غیاب وزیران زن و اهل سنت در کابینه پیشنهادی روحانی داشته‌اند. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز گرچه حضور زنان در "مناصب اجرایی" را مجاز شمرده، اما "افتخار" به آن را "انفعال در برابر گفتمان غربی" دانسته است.
الهه کولایی، عضو شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان، در رابطه با همین وعده تحقق‌نیافته‌ی روحانی گفته است: «غیبت غیر قابل قبول زنان در کابینه دولت دوازدهم مسئله‌ای است که مردم انتظار دارند توسط مجلس شورای اسلامی پیگیری شود».
سایت "فرارو" نیز از اوج‌گیری لابی وزیران پیشنهادی در بهارستان برای گرفتن رأی اعتماد از مجلس خبر داده است. صادق زیباکلام، تحلیل‌گر و استاد علوم سیاسی، با انتقاد از رسم رایج لابی‌گری در ایران می‌گوید: «یک نماینده با توجه به نفوذی که دارد، در بزنگاه‌های مختلف از اختیارات خود استفاده می‌کند و از وزیری درخواست می‌کند که در ازای مثلا رای اعتماد، رئیس آموزش و پرورش یا رئیس فلان بانک یا استاندار و فرماندار حوزه انتخابیه خود را با نظر وی انتخاب کنند».
علی تاجرنیا، نماینده اصلاح‌طلب مجلس ششم نیز بدون این نوع از لابی‌گری، شانس زیادی برای چند وزیر نمی‌بیند: «با توجه به شرایطی که مشاهده می‌شود به نظر من وضعیت وزرای کار، آموزش و پرورش، کشور و ارتباطات برای کسب رای اعتماد بسیار سخت است و قاعدتا این افراد نیازمند لابی‌بیشتر و گسترده‌تری هستند و احتمالا مجبور می‌شوند به نیازهای منطقه‌ای نمایندگان پاسخ دهند تا بتوانند رای اعتماد دریافت کنند».
علی شکوری‌راد، فعال اصلاح‌طلب و دبیرکل حزب اتحاد ملت، در گفت‌وگوی روز یکشنبه‌اش با روزنامه "اعتماد"، گرچه "در نهايت عملكرد مطلوبی" برای ترکیب کابینه پیشنهادی روحانی پیش‌بینی می‌کند، اما معتقد است: «در نگاه اول به نظر می‌رسد كه تركيب كابينه، مجلس را مشعوف نكرده است».
به گفته بهروز نعمتی، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی، روز سه‌شنبه در صورت موافقت نمایندگان مجلس با کلیات کابینه، رسیدگی به جزئیات آن آغاز می‌شود. طبق آیین‌نامه مجلس، ۵ نماینده در موافقت و ۵ نماینده نیز در مخالفت با هر وزیر پیشنهادی کابینه اظهار نظر خواهند کرد. گفته می‌شود که حسن روحانی برای دفاع از کابینه پیشنهادی خود در مجلس حضور خواهد یافت.