"آبی از ارمنستان و گرجستان به دریاچه ارومیه منتقل نخواهد شد"
۱۳۹۴ مرداد ۱۹, دوشنبه
علی علیلو، نماینده مجلس روز یکشنبه (۱۸ مرداد/۹ اوت) خبر از اجرایی شدن طرحی داد که بر اساس آن قرار است آب از سرچشمه‌های کرا در گرجستان و دریاچه سوان در ارمنستان به دریاچه ارومیه منتقل شود.
او به خبرگزاری "ایرنا" گفت: «بر اساس تهاتر و خریداری آب از این دو کشور، آبرسانی به دریاچه ارومیه انجام می شود و بر اساس این طرح، با دبی آب ۶۰ تا ۸۰ متر مکعب در ثانیه از کشور گرجستان و ارمنستان وارد کشور خواهد شد.»
اما با توجه به وجود منابع آبی نزدیک‌تر به دریاچه ارومیه و بررسی‌های بسیاری که در این زمینه شده است، این سوال وجود دارد که چرا انتقال آب از این مسیر باید صورت گیرد.
ناصر آق، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه و بنیان‌گذار "پژوهشکده آرتمیا و آبزیان" در پاسخ به این پرسش به دویچه‌وله می‌گوید که فعلا هیچ طرح خاصی برای انتقال آب از گرجستان و ارمنستان وجود ندارد: «قبلا یک صحبت اولیه شده بود که شاید انتقال آب از دریاچه سوان ارمنستان به عنوان یک گزینه مطرح باشد، ولی بعدها دیگر صحبت خاصی در مورد آن نشد.»
ده‌ها طرح روی میز و دریاچه در حال خشک شدن
خشک شدن دریاچه ارومیه از دو دهه پیش شروع شد و از ۱۴ سال قبل شدت گرفت. در این مدت پژوهش‌های مختلفی برای یافتن یک راه حل عملی درباره این دریاچه شد.
بیشتر بخوانید: «انتظار احیای دریاچه ارومیه کاری بیهوده است»
دریاچهای که مد‌ت‌های مدید از آن برای مصارف کشاورزان استفاده شد، بدون این‌که به تامین آب آن اهمیتی داده شود. اکنون اما وضع به قدری بحرانی است که دیگر نمی‌توان نظاره‌گر چنین روندی بود.
به گفته ناصر آق به خاطر اهمیت ویژه‌ای که دریاچه ارومیه دارد، همه گزینه‌ها از جمله رساندن آب از داخل، به عنوان مثال از دریای خزر و یا از کشورهای همسایه مانند کشور ترکیه، یعنی از دریاچه وان در دست بررسی است، اما برخی گزینه‌ها نسبت به دیگری عملی‌تر و کم‌هزینه‌تر هستند.
او می‌گوید: «از آن‌جا که دریاچه ارومیه بیش از ۱۲۰۰ متر بالاتر از سطح دریای آزاد قرار گرفته، انتقال آب از دریاچه وان به آن ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است. دریاچه وان حدود ۲۰۰ متر بالاتر از دریاچه ارومیه قرار گرفته و در مقایسه با دریای خزر که بیش از ۲۰ متر پایین‌تر از دریای آزاد است، گزینه بهتری به شمار می‌رود.»
اما همین راه‌حل هم باید به دقت بررسی شود. این کارشناس به نکات مختلفی اشاره می‌کند. از جمله این‌که باید مطمئن شد که «شرایط دریاچه ارومیه از جمله میزان املاح آن و اکوسیستم متفاوت آن مشکل خاصی ایجاد نکند، یکی از گزینه‌های مهم می‌تواند دریاچه وان باشد و به همین خاطر هم اخیرا در این زمینه صحبت‌هایی شده ولی آن‌هم هنوز در حد طرح است و باید همه جوانب آن بررسی شود. از دیگر مسایل در دست بررسی هزینه‌های این انتقال و هم‌چنین میزان تعاملی است که باید میان دو کشور ایران و ترکیه برقرار باشد.»
دریغ از یک ریال بودجه در دوره احمدی‌نژاد برای نجات دریاچه
یکی از اولین وعده‌های دولت روحانی نجات دریاچه ارومیه بود. ولی اکنون با گذشت دو سال هنوز از "بررسی طرح"های مختلف صحبت می‌شود.
ناصر آق می‌گوید: «در دوره محود احمدی‌نژاد حتی یک ریال اعتبار برای احیای دریاچه ارومیه هزینه نشده است. چند جلسه گذاشته شد و ستادی هم برای دریاچه ارومیه تشکیل شد ولی عملا هیچ کاری انجام نشد. اکنون دولت ۲۷ طرح را به عنوان راه‌کارهای مهم برای احیای این دریاچه تصویب کرده و بودجه بسیار بزرگی را هم برای آن پیش‌بینی کرده است. او تاکید می‌کند که احیای دریاچه ارومیه کار بسیاری دشواری است، زیرا شرایط این دریاچه بسیار بحرانی است.»
در چنین شرایط بحرانی آیا اساسا می‌توان به نجات دریاچه ارومیه امیدوار بود؟ برخی کارشناسان سرشناس محیط زیست ایران از جمله پرویز کردوانی معتقد است که زمان احیای این دریاچه دیگر سپری شده و کار به جایی رسیده است که دیگر نمی‌توان این دریاچه را نجات داد. او انتقال آب به ارومیه را خطایی فاحش می‌داند.
بیشتر بخوانید: «انتظار احیای دریاچه ارومیه کاری بیهوده است»
ولی برای بسیاری از کارشناسان هنوز نقطه امیدی هست و آن‌ها معتقدند حتی اگر بشود تنها بخشی از این دریاچه را هم احیا کرد، بازهم غنیمت است و از بروز یک فاجعه عظیم زیست محیطی در این منقطه جلوگیری می‌شود. ناصر آق در این باره می‌گوید:
«بستر دریاچهای ارومیه بر اثر خشکسالی دراز مدت و جمع شدن رسوبات نمکی و غبارهایی که بر دریاچه نشسته تخریب شده است. بستن آب به دریاچهای با این ویژ‌گی‌ها بسیار مشکل است زیرا آب به سرعت در آن تبخیر می‌شود. ولی این حرف که نمی‌توان با انتقال آب به دریاچه ارومیه آن را نجات داد، تنها زمانی درست است که ما بخواهیم کل دریاچه ارومیه را با ابعاد قبلی آن (۵۵۰۰ کیلومتر مربع با عمق متوسط شش متر و حداکثری ۱۶ متر) احیا بکنیم. ولی می‌توانیم برای دریاچهای با وسعت حداکثر ۳۰۰۰ کیلومترمربع با عمق متوسط دو متر. اگر برای چنین طرح برنامه ریزی کنیم، آن وقت احتمال احیای دریاچه هم هست.»
او تاکید می‌کند که احیای دریاچه ارومیه حتی در وسعتی بسیار کوچک‌تر از سابق نیز برای محیط زیست منطقه از اهمیت بالایی برخورار است. از سوی دیگر می‌تواند به صنعت توریسم دوباره جان دهد و جلوی بیابان‌زایی و غبارهای نمک که می‌تواند در آینده سطح وسیعی از منطقه را غیرقابل زیست کند، گرفته شود.
بیشتر بخوانید: آوارگان آب و نزاع‌های آبی، پیامدهای بحران کم‌آبی