بازار بزرگ هنر در کلن
۱۳۸۹ اردیبهشت ۶, دوشنبه
نمایشگاه هنر کلن در چند سال گذشته با رکود همراه بود که در دو سال اخیر با بحران فراگیر اقتصادی شدیدتر شد. امسال با وجود فضای تردیدآمیز در تجارت آثار هنری، بازار هنری کلن، دوره‌ای رضایت بخش را پشت سر گذاشت.
در نمایشگاه امسال هنر کلن، حدود ۲۰۰ گالری از ۲۳ کشور جهان شرکت داشتند. گالری‌هایی از چین و ژاپن و دبی در نمایشگاه حضور یافتند، اما بیشتر شرکت‌کنندگان (نزدیک ۱۰۰ گالری) از آلمان بودند. غیر از بحران مالی که بر تمام فعالیت‌های تجاری، به ویژه در عرصه‌های نسبتا لوکس سنگینی می‌کند، اختلال در پروازها به خاطر دوده‌ی آتشفشانی، بسیاری از گالری‌دارها را از شرکت در نمایشگاه محروم ساخت.
نمایشگاه سالانه‌ی کلن به عرضه و فروش نمونه‌های هنر مدرن اختصاص دارد، اما گستره‌ی نسبتا پهناوری از سبک‌های مدرنیستی اوایل قرن بیستم (امپرسیونیسم و اکسپرسیونیسم و سوررئالیسم) تا آخرین تجارب هنرمندان جوان و کمترشناخته شده را دربرمی‌گیرد.
یکی از شناسه‌های آشنای "هنر کلن" این است که آثار گرانقیمت هنرمندان جاافتاده و صاحب نام را در کنار آثار ارزان هنرمندان نوپا و تجربه‌گرا عرضه می‌کند. چهره‌های برجسته‌ی هنر معاصر نیز در نمایشگاه جایگاهی معین دارند: می‌توان از نئو راوش هنرمند اهل لایپزیگ نام برد که تازگی پنجاه ساله شد. او اینک هم در نگاه منتقدان و هم برای دوستداران و خریداران آثار هنری نامی معتبر است.
هنرمندان دیروز و امروز
نمایشگاه امسال به نسبت کوچک بود، و تنها دو سالن وسیع از نمایشگاه کلن را فرا گرفته بود: آثار کلاسیک مدرن هنرمندان معتبر و شناخته شده در طبقه پایین سالن ۱۱ چیده شده بود و آثار هنرمندان کمتر شناخته شده در طبقه بالا.
در میان هنرمندان نامی، آثاری از پابلو پیکاسو، گوستاو کلیمت، اگون شیله، ماکس پشتاین، اریش هکل، اسکار کوکوشکا، امیل نولده، اوگوست ماکه، اوتو دیکس، تا فرنان لژه و واسیلی کاندینسکی در غرفه‌های نمایشگاه آویخته شده بود.
در میان دستاوردهای هنر معاصر نمونه‌هایی بود از مکتب "پاپ آرت" (اندی وارهول و روی لیشتن‌ستاین) تا هنرمندان پس از جنگ آلمان که می‌توان آنها را کم کم کلاسیک قلمداد کرد: از یوزف بویز، گرهارد ریشتر، زیگمار پولکه، رزماری تروکل، یورگ ایمندورف، پنک، اوکر، کیفر و کریستو، تا گونتر اوکه و نئو راوش...
نمایشگاه آثاری بسیار متنوع، برای ذوق و سلیقه‌های گوناگون عرضه می‌کند. از نظر قیمت نیز دوستداران می‌توانند کارهایی را طبق توان مالی خود انتخاب کنند: از ۵۰۰ یورو تا قیمت‌های نجومی. گالری‌دارها می‌دانند که در دوران بحران آدم‌ها، حتی پولدارترین مشتری‌‌ها، به ندرت دست به ریسک می‌زنند. دارندگان مجموعه و مشتریان حرفه‌ای نیز ترجیح می‌دهند روی آثار مهرخورده و جاافتاده سرمایه‌گذاری کنند تا روی نام‌های کم‌جذبه.
در نمایشگاه امسال تابلویی از ادوارد مونک به بهای ۶ و نیم میلیون یورو به فروش رفت، که از مبلغ درخواستی فروشنده پایین‌تر بود. تابلوی مونک، اثری از سال ۱۹۱۶ است که خانمی از دوستان نقاش نروژی را نشان می‌دهد. این اثر در سال‌های جنگ جهانی دوم، در گوشه‌ی انبارها خاک خورد، زیرا نازی‌ها آن را نمونه‌ای از هنر بی‌ریشه و انحرافی دانسته بودند.
اثر دیگری از ارنست لودویک کیرشنر، متعلق به سال ۱۹۲۲، به نام "حرمسرا" بیش از ۳ میلیون یورو به فروش رفت، که باز از سطح انتظار فروشنده پایین‌تر بود.
هنرمندان ایرانی امسال در نمایشگاه حضور پررنگی نداشتند؛ تنها چند نام انگشت‌شمار: گلناز فتحی، هنرمند ایرانی که به تجاربی تازه در سبک نقاشیخط دست زده و به ویژه در دبی به موفقیت دست یافته است؛ شهرام کریمی، هنرمند ایرانی مقیم آلمان که کارهایش انگ و رنگ سیاسی آشکاری دارد؛ نوید نور، هنرمند ایرانی مقیم هلند، و یکی دو نام دیگر.
قدیمی‌ترین بازار هنر جهان
"هنر کلن" در سال ۱۹۶۷ پایه‌گذاری شد و از این نظر قدیمی‌ترین بازار هنری جهان به شمار می‌رود. این نمایشگاه به ویژه برای رشد هنر تجسمی معاصر در آلمان اهمیتی تعیین‌کننده داشت.
در نخستین دهه‌های پس از جنگ و سقوط نازیسم، آلمان از نظر فرهنگی کشوری محافظه‌کار به شمار می‌رفت. ۴۳ سال پیش و با تأسیس این نهاد بود که هنر آلمان از زیر بختک سنت‌پرستی و کهنه‌گرایی بیرون آمد. فروش آثار هنری مدرن رواج پیدا کرد و هنر تجسمی آلمان با هنر جهانی گره خورد. نمایشگاه در کنار نیویورک و میامی، لندن و بال (سوئیس) به یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های هنر مدرن تبدیل شد.
نمایشگاه در اولین سال‌ها رونق زیادی نداشت، اما هنرمندان جوان و نوجو با شور و شوق زیاد از آن استقبال کردند. نمایشگاه در اولین دوره بیش از ۱۵ هزار دیدارکننده نداشت، اما امروزه ده‌ها هزار نفر در راهروهای نمایشگاه به دیدار آخرین دستاوردهای هنری می‌روند.