لحظه به لحظه با کنفرانس پرمشاجره صلح سوریه
۱۳۹۲ بهمن ۲, چهارشنبه
کنفرانس صلح سوریه (ژنو۲) صبح روز چهارشنبه (۲بهمن/ ۲۲ ژانویه) با بگومگوی لفظی میان ولید معلم، وزیر خارجه سوریه و بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل در مونترو سوئیس آغاز شد.
معلم به وقت تعیین‌شده از سوی دبیرکل سازمان ملل اعتنایی نکرد و به جای ۱۰ دقیقه، ۲۰ دقیقه سخنرانی کرد. او در توجیه این رفتار گفت: «پس از سه سال رنج این حق من است که این‌جا بیشتر حرف بزنم».
از آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ تا کنون بیش از ۱۳۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند، هزارن نفر ناپدید شده‌اند و نزدیک به ۷ میلیون نفر در درون سوریه یا در کشورهای همسایه آن آواره شده‌اند.
کنفرانس ژنو۲ که تدارک آن چندین ماه به درازا کشیده، گامی هرچند کوچک برای حل بحران و خاتمه جنگ داخلی در سوریه تلقی می‌شود. ولی سخنرانی‌های آغاز کنفرانس بیش از پیش شکاف میان طرف‌های درگیر را به نمایش گذاشت و تردیدها در باره موفقیت آن را بیشتر کرد.
در کنفرانس ژنو۲ نمایندگان دولت سوریه و بخشی از مخالفان و همچنین دیپلمات‌هایی از نزدیک به ۴۰ کشور جهان حضور دارند.
"ضرورت رفتن اسد"
جان کری، وزیر خارجه آمریکا در سخنان خود در آغاز کنفرانس گفت که موضوع کنفرانس صرفا مسائل انسانی و امدادرسانی یا آتش‌بس‌های موضعی نیست، بلکه بحث بر سر یک راه‌حل جامع برای حل بحران است.
او تاکید کرد که اسد و خانواده او نقشی در سوریه آینده نخواهند داشت: «قابل تصور نیست که مردی که با خشونت علیه مردم رفتار کرده همچنان در قدرت بماند. حق زمامداری شامل کسانی که به شکنجه و بمب‌های بشکه‌ای و موشک‌های اسکاد علیه مردم خود متکی شده‌اند نمی‌شود.»
لورن فابیوس، وزیر خارجه فرانسه در اظهارات خود خواهان برقراری هر چه سریع‌تر آتش‌بس شد تا کمک‌های لازم به مردم گرفتارشده در درگیری‌ها ارسال شود. او اسد را متهم کرد که مدعی مقابله با تروریسم است، اما با سیاست‌های خود به رشد تروریسم کمک کرده است.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در سخنرانی‌اش بیشتر تاکید را بر روی ضرورت حفظ "ماهیت سکولار و حاکمیت ملی سوریه" گذاشت و از طرف‌های خارجی درگیر در بحران خواست راه توافق را هموار کنند و با عدم انعطاف کنفرانس را به شکست نکشانند.
لاوروف افزود که باید برای اپوزیسیون مسالمت‌گرای درون سوریه و نیز برای ایران نیز در این کنفرانس جایی باشد. محکومیت حضور و اعزام نیروهای افراطی از سراسر جهان به سوریه و نابودی مبانی فرهنگی و دمکراتیک این جامعه نیز از دیگر بخش‌های سخنرانی لاوروف بود.
بشار اسد که خود در کنفرانس حضور ندارد تا کنون همه درخواست‌ها برای کناره‌گیری را رد کرده است. در گزارش و تصاویری که دو روز پیش انتشار یافته است، بار دیگرنهادهای تحت سلطه اسد به اعمال شکنجه‌های وسیع متهم شده‌اند.
اتهامات متقابل دولت و اپوزیسیون
صدها تن از هواداران بشار اسد در مقابل محل کنفرانس اجتماع کرده و به نفع او و علیه مخالفان شعار می‌دادند.
ولید معلم در بخشی از سخنرانی خود مخالفان را "جیره‌خوار و تروریست‌های مرتبط با القاعده" توصیف کرد.
وزیر امور خارجه سوریه گفت: «این کنفرانس با موفقیت همراه نخواهد بود، زیرا سیاست و تروریسم با هم سازگار نیستند.» معلم کشورهای حامی مخالفان را متهم کرد که "دستشان به خون آلوده است". به گفته او کسی که می‌خواهد مردم سوریه را نمایندگی کند نباید "خائن" به آن‌ها باشد.
ایران نیز در روز آغاز کنفرانس از زبان رئیس جمهور خود و در بیاینه وزارت خارجه مسئله اصلی در سوریه را تروریسم توصیف کرده و مواضعی مشابه دولت سوریه گرفته است.
حسن روحانی در آستانه سفر به سوئیس برای شرکت در مجمع جهانی اقتصاد حضور "کشورهای حامی تروریسم" در کنفرانس را عاملی منفی دانست که موفقیتی برای کنفرانس رقم نمی‌زند.
وزارت خارجه ایران نیز در بیانیه‌ای به تشریح مواضع جمهوری اسلامی در قبال کنفرانس ژنو۲ پرداخته و از جمله گفته است: «اولویت هرگونه تحرک منطقه‌ای و بین‌المللی در ارتباط با سوریه، باید براساس مقابله با تروریسم تعریف شود و بدیهی است که درستی و ضرورت برگزاری نشست ژنو نیز با چاره‌اندیشی جدی برای توقف تروریسم در سوریه، اثبات می‌شود... جنایت‌های تروریست‌ها علیه شهروندان سوریه، جنایت علیه بشریت است و حامیان تروریست‌ها در قبال آن مسئولند و باید به تعهدات خود درخصوص قطع ارسال سلاح و نیروهای مسلح به داخل سوریه عمل کنند.»
روایت مخالفان از بحران سوریه
مخالفان رژیم اسد و کشورهای حامی آن‌ها اما روایتی متفاوت از وضعیت سوریه و عاملان بحران آن دارند.
احمد جربا، رئیس هیئت نمایندگی مخالفان در کنفرانس ژنو۲ با نشان دادن تصاویر تازه منتشرشده از شکنجه‌های درون زندان‌های رژیم سوریه، خواهان برکناری اسد شد.
او از رهبری سوریه خواست که توافقنامه ژنو۱ را امضا کند و مسئولیت ارتش و نیروهای امنیتی را به طور کامل به دولت انتقالی بسپارد. جربا اتهام همکاری با القاعده را رد کرد. او گفت که نیروهای نظامی مرتبط با ائتلاف ملی سوریه در روزهای اخیر به مواضع گروه "دولت اسلامی شام و عراق" که به القاعده نزدیک است حمله کرده‌اند.
کنفرانس مونترو بعد از یک روز وقفه از روز جمعه در ژنو ادامه خواهد یافت و نمایندگان دولت و مخالفان برای اولین بار با یکدیگر مذاکره خواهند کرد. هنوز معلوم نیست که این مذاکرات مستقیم یا با واسطه خواهد بود.
مقام‌های روسی گفته‌اند که مذاکرات ممکن است ۷ تا ۱۰ روز ادامه یابد. وزیر خارجه آلمان با اشاره به شکاف‌های عمیق میان طرف‌های درگیر گفته است که انتظار معجزه از این کنفرانس نباید داشت.