محمد الجولانی؛ مردی که اسد را سرنگون کرد کیست؟
۱۴۰۳ آذر ۱۸, یکشنبه
سرنگونی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، هدفی بود که ابومحمد الجولانی سال‌ها برای آن مبارزه کرد. اکنون پس از ۱۳ سال جنگ داخلی، اسلام‌گرایان تحت فرماندهی او وارد دمشق شده و این شهر را آزاد اعلام کرده‌اند. این اتفاق نقطه عطفی در تاریخ معاصر سوریه است، اما سوالات بسیاری در مورد آینده کشور و نقش جولانی باقی مانده است.
به گفته محمد الجولانی، شکست رژیم اسد اجتناب‌ناپذیر بود. او چند روز پیش از سقوط رژیم بشار اسد در مصاحبه‌ای اختصاصی با شبکه سی‌ان‌ان گفت: «بذر شکست رژیم همیشه درون خود آن بوده است... ایرانی‌ها تلاش کردند تا رژیم را احیا کنند و برای آن زمان بخرند، بعداً روس‌ها نیز سعی کردند از آن حمایت کنند. اما حقیقت این است: این رژیم مرده است.»
این اظهارات نشان‌دهنده اعتماد به نفس جولانی در رابطه با پیروزی نیروهایش و پایان دوران بشار اسد است. با این حال، این سوال باقی می‌ماند که آیا این پیروزی می‌تواند آغازگر ثبات و بازسازی در سوریه باشد یا اینکه این کشور همچنان درگیر تنش‌ها و چالش‌های جدیدی خواهد بود؟
رهبری رادیکال اما عمل‌گرا
ابو محمد الجولانی، رهبر هیئت تحریر الشام (HTS)، گروهی که قبلاً شاخه‌ای از القاعده در سوریه بود، اکنون به چهره‌ای برجسته تبدیل شده است. او که در سال‌های ابتدایی جنگ داخلی به دلیل رهبری جبهه النصره شهرت یافت، به تدریج تلاش کرده است تا تصویری متفاوت از خود ارائه دهد.
جولانی عمامه جهادی‌ها را کنار گذاشته و به جای آن یونیفورم نظامی می‌پوشد. پس از قطع ارتباط با القاعده در سال ۲۰۱۶، او تلاش کرده است تا چهره‌ای معتدل‌تر از خود نشان دهد و به یک رهبر سیاسی تبدیل شود. با این حال، بسیاری از دولت‌های غربی و کارشناسان همچنان هیئت تحریر الشام را یک گروه تروریستی می‌دانند.
پیشینه خانوادگی؛ از دمشق تا بلندی‌های جولان
جولانی که نام اصلی او احمد الشراء است، در عربستان سعودی به دنیا آمد. خانواده او از اهالی بلندی‌های جولان و مخالفان سکولار رژیم اسد بودند. پدرش به دلیل فعالیت‌های سیاسی سال‌ها در زندان‌های سوریه بود و سپس به تبعید رفت.
جولانی جوان پس از تهاجم آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، سوریه را ترک کرد و به القاعده در عراق پیوست. او در آنجا پنج سال زندانی بود. با آغاز انقلاب سوریه در سال ۲۰۱۱، او به کشور بازگشت و جبهه النصره، شاخه القاعده در سوریه را تأسیس کرد. این گروه بعدها به هیئت تحریر الشام تبدیل شد.
دوراهی‌های سیاسی و تلاش برای کسب مشروعیت
جولانی از سال ۲۰۱۶ تلاش کرده است تا خود را از گروه‌های افراطی مانند القاعده و داعش متمایز کند. او در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که برخلاف داعش، قصد حمله به غرب را ندارد و به دنبال انتقام‌گیری از اقلیت علوی، به‌ویژه پس از سقوط احتمالی اسد، نیست. این مواضع باعث شد برخی او را به عنوان یک "رادیکال عمل‌گرا" توصیف کنند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در همین حال، هیئت تحریر الشام در استان ادلب نوعی حکومت غیرنظامی ایجاد کرده و تلاش کرده است تصویری از نظم و اداره امور را به نمایش بگذارد. اما گزارش‌های متعدد از سوی سازمان ملل و گروه‌های حقوق بشری، این گروه را به ارتکاب جنایات جنگی و سرکوب مخالفان متهم کرده است.
محمد الجولانی در بخشی از مصاحبه با سی‌ان‌ان، با انتقاد از قرار گرفتن نام هیئت تحریر الشام (HTS) در فهرست گروه‌های تروریستی گفت: «این برچسب عمدتاً سیاسی و در عین حال نادرست است.»
بیشتر بخوانید: طرف‌های درگیر در سوریه، انگیزه‌ها و حامیان آنها
او تأکید کرد که برخی از اقدامات افراطی اسلام‌گرایان موجب ایجاد شکاف میان هیئت تحریر الشام و گروه‌های جهادی شده است. جولانی با اشاره به اختلافات خود با دیگر گروه‌های جهادی افزود: «من با برخی از تاکتیک‌های بی‌رحمانه‌ای که دیگر گروه‌های جهادی استفاده می‌کردند مخالف بودم و این باعث شد که روابط خود را با آنها قطع کنم.»
رهبر هیئت تحریر الشام همچنین ادعا کرد که شخصاً هیچ‌گاه در حملات علیه غیرنظامیان دست نداشته است و تلاش کرد هیئت تحریر الشام را گروهی متفاوت با دیگر جریانات جهادی معرفی کند. در واقع این اظهارات بخشی از تلاش‌های جولانی برای تغییر تصویر عمومی از هیئت تحریر الشام و کاهش فشارهای بین‌المللی بر این گروه به شمار می‌رود.
سوالاتی درباره آینده جولانی
محمد الجولانی اکنون در مرکز توجه قرار دارد. بسیاری از سوری‌ها، حتی مخالفان سکولار اسد، پیشروی نیروهای او را به عنوان یک پیروزی جشن گرفته‌اند. اما سوالات زیادی درباره آینده سوریه و نقش او باقی مانده است.
جولانی در گذشته روابط نزدیکی با گروه‌هایی مانند القاعده و داعش داشته است. آمریکا او را تحت تعقیب قرار داده و برای دستگیری او جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری تعیین کرده است.
چالش‌های پیش روی جولانی شامل روابط با نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، حفظ کنترل مناطق آزادشده و مدیریت روابط بین‌المللی است. آیا او می‌تواند این چالش‌ها را مدیریت کند و سوریه را به سوی ثبات هدایت کند؟ یا اینکه گذشته او همچنان سایه‌ای سنگین بر آینده‌اش خواهد انداخت؟
بیشتر بخوانید: سقوط حکومت سوریه: فرصت یا تهدیدی برای اسرائیل
محمد الجولانی در مصاحبه خود با شبکه سی‌ان‌ان بر لزوم خروج نیروهای خارجی از سوریه تأکید کرده بود. او با اشاره به حضور نیروهای آمریکایی، ترکیه‌ای، روسی، ایرانی و شبه‌نظامیان وابسته به ایران در این کشور گفت: «فکر می‌کنم زمانی که این رژیم سقوط کند، این مسئله حل خواهد شد و دیگر نیازی به حضور هیچ نیروی خارجی در سوریه نخواهد بود.»
این سخنان نشان‌دهنده دیدگاه جولانی درباره آینده سوریه بدون مداخله خارجی است، اما چالش‌های پیش‌رو، از جمله روابط با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، همچنان می‌تواند مسیر تحقق این خواسته را پیچیده سازد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
محمد الجولانی در بخش دیگری از مصاحبه خود با سی‌ان‌ان با انتقاد از شیوه حکمرانی خاندان اسد که از سال ۱۹۷۱ بر سوریه حکومت می‌کنند، گفت: «سوریه شایسته حکومتی است که مبتنی بر نهادها باشد، نه سیستمی که در آن یک حاکم به‌صورت خودسرانه تصمیم‌گیری کند.»
او با اشاره به سرکوب‌های خونین رژیم اسد، افزود: «برای حفظ قدرت در طول این دهه‌ها، رژیم صدها هزار نفر را کشته، مخالفان را به زندان انداخته و میلیون‌ها نفر را به‌طور بی‌رحمانه‌ای آواره کرده است.»
جولانی همچنین با تأکید بر ضرورت ایجاد تغییری بنیادین در ساختار کشور گفت: «ما درباره یک پروژه بزرگ‌تر صحبت می‌کنیم؛ درباره ساختن سوریه. هیئت تحریر الشام تنها بخشی از این گفت‌وگو است و ممکن است در هر زمانی منحل شود. این گروه هدف نهایی نیست، بلکه وسیله‌ای برای انجام یک وظیفه است: مقابله با این رژیم.»
حالا چند روز پس از مصاحبه جولانی با سی‌ان‌ان، رژیم اسد سقوط کرده و راه برای تحقق وعده‌های جولانی باز شده است. زمان مشخص خواهد کرد که آیا او می‌تواند این وعده‌ها را محقق کند یا نه.