مناسبات پردست‌انداز ایران با طالبان پس از خروج آمریکا
۱۴۰۰ شهریور ۱۱, پنجشنبه
بازار گمانه‌زنی درباره آینده افغانستان و تشکیل دولت طالبان در این کشور در حال حاضر داغ شده است. استراتژیستها در منطقه و جهان در حال بررسی برآمد تحولات سیاسی افغانستان هستند.
وزیران دفاع و همچنین وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا روز پنجشنبه دوم سپتامبر (۱۱ شهریور) برای بررسی چالش‌های امنیتی برخاسته از تحولات افغانستان گردهم می‌آیند.
از سوی دیگر باید افزود که موضوع بررسی تحولات این منطقه تنها در حوزه کار سیاستمداران قرار ندارد. اوضاع افغانستان و مناسبات دولت آینده این کشور با همسایگانش از جمله مسائلی است که در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار دارد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
از آن جمله می‌توان به مقاله‌ای اشاره کرد که توسط روزنامه آلمانی "هندلزبلات" روز پنجشنبه دوم سپتامبر منتشر شده است.
ماتیاس بورگمان، نویسنده این مقاله به مناسبات جمهوری اسلامی ایران با دولت آینده افغانستان پرداخته است. او بر این باور است که رابطه ایران با طالبان تا کنون بر محور "عشق و نفرت" استوار بوده است.
از یکسو، ضدیت با حضور نظامی آمریکا در افغانستان از جمله محورهایی بوده است که باعث نزدیکی جمهوری اسلامی ایران با طالبان شده است و از سوی دیگر، اختلافات مذهبی طالبان و ایران بر مناسبات آنها سایه افکنده است.
در ماه ژانویه سال جاری، آنگاه که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از هیات نمایندگی طالبان در تهران استقبال کرد و با آنها به گفت‌وگو پرداخت، موضوع روشن بود: تلاش برای وادار ساختن آمریکا به ترک افغانستان.
اکنون اما، شرایط دگرگون شده است. آمریکا روز ۳۱ اوت رسما با خروج خود از افغانستان به جنگ ۲۰ ساله در آن کشور پایان داده است.
طالبان اعلام کرده است که روز جمعه سوم سپتامبر (۱۲ شهریور) دولت جدید خود را معرفی خواهد کرد. دولتی که به ادعای طالبان "دولتی فراگیر" خواهد بود. رویکرد ایران نسبت به این دولت چیست؟
ایران و طالبان
بورگمان به درستی به واکنش سرد جمهوری اسلامی ایران به موضوع پیروزی طالبان در افغانستان اشاره می‌کند. گرچه جمهوری اسلامی از بابت خروج آمریکا از منطقه شرقی خود خشنود است، اما پیروزی طالبان می‌تواند پیامدهای ناروشنی برای ایران در پی داشته باشد.
از سوی دیگر، دولت جمهوری اسلامی مناسبات خوبی با دولت اشرف غنی و پیش از آن با دولت حامد کرزای داشته است. در همین رابطه می‌توان به سفر اشرف غنی، چند هفته پیش از سقوط کابل، به تهران اشاره کرد. غنی از معدود سران و رهبرانی بود که برای مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی به ایران سفر کرده بود.
اختلافات مذهبی دولت آینده طالبان و جمهوری اسلامی ایران هم مسئله کم‌اهمیتی نیست. ایران خود را پرچمدار دفاع از شیعیان در جهان می‌داند و طالبان خود را یکی از مدافعان سرسخت تسنن می‌نامد.
اختلافات سیاسی و مذهبی بین دولت آینده طالبان با جمهوری اسلامی ایران می‌توانند دو محور مهم را شامل شوند: سرنوشت اقلیت هزاره در افغانستان و نفوذ عربستان سعودی.
بورگمان پیش از پرداختن به اختلافات مذهبی آنها به تشابهات‌شان در مورد سنگسار و مجازات اعدام اشاره کرده و هر دو جریان را در شمار نیروهای محافظه‌کار و افراطی ارزیابی می‌کند. به‌ویژه پس از آغاز دوره زمامداری ابراهیم رئیسی که از نگاه تحلیلگران به معنای تقویت رویکرد محافظه‌کارانه حکومت ایران به شمار می‌آید.
سرنوشت اقلیت هزاره
هزاره‌ها یک بار در تاریخ زهر حکومت طالبان را تجربه کرده‌اند. پیش از آغاز حمله نظامی آمریکا و متحدان این کشور در ناتو به افغانستان در سال ۲۰۰۱، اقلیت هزاره یکی از قربانیان اصلی حکومت طالبان در افغانستان بود.
صدها هزار نفر از شهروندان شیعه‌مذهب افغانستان در آن هنگام برای نجات جان خود و خانواده‌هایشان، ناگزیر به ترک زادگاه خود شده و راهی ایران شدند.
احتمال تکرار چنین تجربه تلخی به‌هیچ‌روی منتفی نیست. شهرام اکبرزاده، پروفسور رشته مسائل سیاسی خاورمیانه و آسیای مرکزی در دانشگاه دیاکین استرالیا از امید جمهوری اسلامی به برقرار رابطه‌ای "کیفی" ، ولو که نه صمیمانه، با دولت آینده افغانستان سخن گفته است.
این کارشناس مسائل آسیای میانه در عین حال به نگرانی جمهوری اسلامی از رویکرد "ضدشیعی" و "ضدایرانی" دولت آینده افغانستان نیز اشاره کرده است.
نفوذ عربستان
یکی دیگر از مسائلی که باعث نگرانی جمهوری اسلامی ایران می‌شود، حمایت و پشتیبانی عربستان سعودی از دولت طالبان در افغانستان است.
چنین امری عملا می‌تواند از نفوذ جمهوری اسلامی ایران در غرب افغانستان بکاهد و بیش از آن، مناسبات ایران با همسایه شرقی خود را به چالش بکشد.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
شهرام اکبرزاده با اشاره به مسائل ژئوپلیتیکی، افزایش نفوذ عربستان در افغانستان را برای جمهوری اسلامی ایران موضوعی جدی می‌داند.
به باور او «قدرت گرفتن یک دولت ضدایرانی و ضدشیعی در افغانستان می‌تواند ایران را با چالش‌های امنیتی جدی روبه‌رو سازد.»