د ملاریا غوماشي یو نېښ ښايي د مرگ سبب وگرځي

د افریقا تر ټولو خطرناکه غوماشه چی شپږ میليمتره اوږده ده د ملاریا د مرض انتقالوونکې ده. په ملاریا باندي اخته کسانو باندي تکرار سره تبه راځي او ریږدي. تر ټولو زیات هغه کم سنه کوچنيان کیدای سي ډیر ژر د مرگ له خطر سره مخامخ سي.

کله چي د ملاریا غوماشه په ملاریا اخته کس نېښ جگ کي بیا نو دغه میکروب په بدن کی جذبوي او د خپل نېښ په وسیله یې بل کس ته انتقالوي. د غوماشي پر بدن زرغونه رنگه رڼا د ملاریا میکروب ښيي.

د ملاریا مرض د عامل بیولوژی نوم پلازمودیم نومیږي. ددې له پاره چي هغه معاینه سي، د میکروبي ملاریا د ناړو غُدې راایستل کیږي. د تصویر په ښی خوا کي غوماشه او په منځ کي د هغې راایستل سوې د ناړو غُده لیدل کیږي.

په حقیقت کي انسان د ملاریا میکروب عبوري برخه جوړوي. وروسته بیا په غوماشه کي هغه تکامل کوي. د انسان په بدن کي د هغه جنسیت معلوم نه وي. دغه میکروب اول اینې ته ځي بیا ویني ته ننوزي. د میکروب یوه برخه په نارینه او ښځینه حُجرو تبدیلیږي او بیا د غوماشې د نېښ وهلو په نتیجه کي د هغې په بدن کی تکامل کوي او دغه مرحله پای ته رسیږي.

د انسان په بدن کي د ملاریا میکروب په اول سر کي د یو څو ورځو له پاره په اینه کی وي. په دې وخت کی اخته کس کوم څه نه احساسوي. کله چي هغه په انگور شکلو دانو باندي تبدیل سي او غواړي وینو ته داخل سي، بیا نو اخته کس ځان ناروغه احساسوي.

د ملاریا پارازیت یوه تر درو ورځو پوري وخت غواړي، څو په وینه کی وده وکړي. وروسته بیا د وینو حُجرې کمزوري کیږي او د ملاریا پرمختللې زهري ماده ور داخلیږي. بانجڼي رنگه میکروب ډیر ژر په وینه کی جذبیږي.

ملاریا د گرمو هیوادو ناروغي ده. هر ځای چي گرم او مرطوب وي، دغه مرض ښه پکښي وده کوي. ځیني کارپوهان په دې بیره کي دي چی د اقلیم له بدلون سره ښايي ملاریا هم ډیره سي. خو نوي پلټني بیا ښيي چي د خندقونو له وچیدو سره هغه مخ پر کمیدو ده.

د ملاریا پر ضد تر ټولو ښه وسیله داده چي اصلاً د هغې د غوماشې په وسیله سړی ونه چیچل سي. د غوماشو پر ضد د کریمو او سپرې استعمال او طبعاً پشه خانه ده چي د غوماشو مخنیوی کوي. تر پشه خانی لاندي خوب کیدای سي ژوند وژغوري.

پلټونکو اوس داسي یوه پشه خانه رامنځته کړې ده چي د هغې په جالۍ کي د غوماشو ضد مواد اودل سوي او تر کنترول لاندي هغه آزادیدای سي. دغه مواد ټولې هغه غوماشی له منځه وړي چي د پشه خانی پر شاوخوا راگرځي.

کله چي د ملاریا خطر زیات سي بیا يې نو د ډله ایزه وژنو له پاره له زهري موادو څخه کار اخيستل کيږي. لکه په دغه انځور کي چي لیدل کیږي، د هند په بمبی کي د ډي ډي ټي پوډر پاشل کیږي، خو هغه صحت او چاپیریال ته تاوان رسوي.

د ملاریا مرض تشخیص د څو دقیقو په جریان کي د انسان په یوه څاڅکي وینه کي کیدای سي. دلته بې سرحده ډاکټران په مالي کي د یوه هلک وینه معاینه کوي، هغه ملاریا سوی دی او د درملو تر خوړلو دوې ورځي وروسته بیرته جوړ سو.

درمل په وینه کي پرازیت له منځه وړي او یا هم د هغو د پرمختگ مخنیوی کوي. خو د وخت په تیریدو سره د ملاریا میکروب د ځینو دواوو لکه کلوروکین په مقابل کی مقاومت کوي. همدارنگه تقلبي دارو هم په خپل لږو تاثیراتو سره د میکروب له مقاومت سره مرسته کوي. اوس نو باید نوي درمل رامنځته سي.

د ملاریا پر ضد تراوسه پوري کوم واکسین وجود نه لري. کله چي په دې هکله پلټني پای ته ورسیږي بیا به نو په یو څو کلونو کی د هغه نتیجه معلومه سي. د روغتیا نړیوال سازمان په دې هکله تردید ښيي او وايي چي د ملاریا تاثیرات محدود دي خو واکسین یې مغلق بریښي.