له آلمانه د «مغزونو فرار». ولي ځي او ولي بيرته راځي؟

له ۲۰۰۴ څخه تر ۲۰۰۹م کاله پوري د اقتصادي بحران په وخت کي له آلمان څخه نزدې ۲۵۰زرو مهندسانو، ډاکټرانو او متخصصانو مهاجرت وکړ. اوس د دغه مهاجرت او بيرته راتگ په اړه د دغه هیواد د دويسبورگ او اسن پوهنتونو او د کډوالو متخصصانو په يوه څېړنه کي خپل دلايل وړاندي کړي دي.

کارپوهانو هغه کسان پوښتلي دي چي بيرته آلمان ته راگرځېدلي دي او خپله څېړنه ئې په بشپړه کړې ده. دغه څېړنه د «مغزونو فرار» نوميږي.

په مجموع کي له کاله ۱۵۰ آلمانيان له هيواده مهاجرت کوي. د دغه مهاجرت دليل څه دئ؟ د دغو مهاجرو په سلو کي ۶۰ خپل دليل د تجربې تر لاسه کول او تر هيواد دباندي اوږد ژوند ښوولی دئ.

له آلمان څخه د مهاجرت يو بل دليل له نوو فرهنگونو سره آشنايي ښوول سوی دئ.

تر هيواد دباندي «جالب شغل» هم د آلماني مهاجرو په سلو کي د ۴۶ د تگ سبب سوی دئ. د دغو مهاجرو په سلو کي ۴۱ ئې بيا په خپل هيواد کي د ژوندانه له شرايطو ناراضه دي.

د هغو کسانو له منځه چي له آلمان څخه وتلي دي يو شمېر ئې بيا وايي چي تر هيواد دباندي ئې د پرمختگ له پاره شرايط ښه دي.

د دوی يو شمېر ښځي او نارينه په دې نظر دي چي تر هيواد دباندي د ښه گډ ژوندانه احساس کوي.

خو دوی ولي تر يو څه وخت تيرولو وروسته بيرته خپل هيواد ته راگرځي؟ د بيرته راتگ يو اصلي دليل ئې له کورنۍ او خپل قوم سره بيرته يوځای ژوند کول ښوول سوی دئ.

خو د دغو کډوالو په سلو کي ۴۰ سلنه ئې تر يو څخه وخت تيرولو وروسته په هغه هيواد کي د ژوندانه له شرايطو څخه ناراضه کيږي او په آلمان کي د ژوند شرايط ښه بولي او بيرته خپل هيواد ته راگرځي.

د دوی په سلو کي ۳۲ سلنه په دې نظر دي چي تر هيواد دباندي ښه کاري شرايط نسته او بيرته بايد خپل هيواد ته راوگرځي.

دغه آلماني کډوال چي تر خپل هيواد دباندي د ژوند شرايط وگوري يو شمېر ئې بيرته راستنيږي او د خپل هيواد د ژوندانه شرايط ښه تره بولي.

د دغو مهاجرو په سلو کي ۲۲ سلنه بيا د بيرته راتگ دليل په هغه هيواد کي د کورنيو د غړو او انډيوالانو نه شتون ښوولی دئ.

د بيرته راتگ يو بل دليل شريک ژوند ښوول سوی دئ.

د دغو مهاجرو آلمانيانو د بيرته راتگ يو بل دليل بيا تر هيواد دباندي د «ښه روغتيايي اسانتياو» نه شتون او يو بل ئې په آلمان کي د ښه امن احساس بلل ښوول سوی دئ.

کله چي په اسپانيا کي اقتصادي وضعيت ښه وو، ډېر آلمانيان دغه هيواد ته مهاجر سول، خو کله چي په دغه هيواد (اسپانيا) کي اقتصادي بحران رامنځ ته سو، د دوی ډير بيرته خپل هيواد ته راستانه سول.

څېړونکي دې نتيجې ته هم رسېدلي دي چي په تيرو کلونو کي په آلمان کي د اقتصادي وضعيت په لا ښه کېدو سره ډېر مهاجر سوي آلمانيان بيرته خپل هيواد ته راستانه سوي دي.

په دغه څېړنه کي تر ټولو مهم ټکی دا دی، چي نورو هيوادونو ته د آلماني متخصصان مهاجرت د دغه هيواد له پاره يو «چانس» نه «گواښ» دئ، ځکه هلته نوري تجربې پيدا کوي او د نورو ملتونو له وضعيت څخه خبريږي چي دا به د آلمان ډېره په گټه وي.