Nga nxënës shembullor tek fëmijë me halle

"I pari i klasës" apo "shtet model": kështu e quante shtypi gjermanofon, Slloveninë kur ajo u anëtarësua në BE në vitin 2004. Ekspertët thonin se zor se ndonjë nga nëntë vendet e tjera të pranuara gjatë të ashtuquajturit "zgjerim" në vitin 2004 ishte përgatitur për anëtarësimin në BE aq mirë sa Sllovenia.

Sot, tetë vjet më vonë, dominojnë tituj si "Kriza e euros arrin edhe në Slloveni" të shoqëruara nga pyetja "A duhet të hyjë dhe Sllovenia nën ombrellën e shpëtimit?".

Lubjana zyrtare e mohon një gjë të tillë. Kryeministri slloven Janez Jansa tha së fundi në Parlament, se ne duhet të bëjmë përpjekje për të kursyer, sepse përndryshe në Slloveni do të ndodhë ajo që ndodhi në Greqi. Ministri slloven i Financave u përpoq t'i qetësojë njerëzit duke thënë se ne po bëjmë gjithçka që mundemi për të mos kërkuar ndihma financiare. Guvernatori i Bankës Kombëtare, tha: "Ne tani nuk kemi nevojë për asnjë ndihmë" por theksi ishte tek fjala "tani".

Por Brukseli po i ndjek me vëmendje këto deklarata dhe zhvillimet në Slloveni, sepse edhe Spanja apo Portugalia kishin bërë më parë deklarata të tilla për të kërkuar më pas ndihma financiare nga BE.

Fakt është që agjencitë ndërkombëtare të vlerësimit e kanë ulur ditët e fundit bonitetin e Sllovenisë dhe bankave të saj gjë që ka si pasojë kushte më të këqija për vendin në tregjet financiare. Madje agjencia Moody's e uli në 3 gusht me tri shkallë besueshmërinë kredituese të Sllovenisë, në notën Baa2: me këtë notë të re ish-republika jugosllave është vetëm dy shkallë larg nivelit "pa vlerë".

Për të huazuar para Sllovenisë i duhet aktualisht të paguajë rreth shtatë për qind interes. Për krahasim, Gjermania e cila ka notat më të mira duhet të paguajë zakonisht më pak se dy për qind interes, ose ndonjëherë mund t'i marrë paratë edhe me normë interesi zero për qind.

Ekonomi me dobësi strukturore

Deri në shpërthimin e krizës financiare dhe asaj të borxheve në fund të vitit 2010 Sllovenia ishte një nxënëse shembullore e eurozonës.

Vendi me rreth dy milionë banorë, ishte që në ish-Jugosllavi republika ekonomikisht më e zhvilluar e federatës. Që atëherë qytetarët e trevave jugore të Jugosllavisë shkonin për të kërkuar punë në Slloveni. Para anëtarësimit në BE Sllovenia konsiderohej si "vendi i parë ndër anëtarët e rinj që paguan në arkën e përbashkët më tepër se sa merr prej saj."

Pas anëtarësimit në vitin 2004 Sllovenia e pati më të lehtë për të marrë kredi me kushte të mira në tregjet ndërkombëtare. Industria e ndërtimit përjetoi një bum, por borxhet filluan të rriteshin si në sektorin shtetëror edhe në atë privat. Me fillimin e krizës dolën në pah problemet strukturore të ekonomisë sllovene. Një ndër problemet është kapitali i dobët i bankave sllovene, sidomos e bankës "Nova ljubljanska banka" e cila është kryesisht në pronësi të shtetit. Po ashtu në vend nuk u lejuan që investitorët e huaj të investonin në shkallë të gjerë, as në sektorin bankar as në ekonomi.

Problem tjetër përbën sektori i eksportit i cili ofron vetëm pak prodhime high-tech dhe të tilla që kërkojnë shumë punë. Rënia e eksporteve reflektohet edhe në tregun e punës. Aktualisht kuota e papunësisë është rreth 8%.

Tani qeveria po përpiqet për t'ju kundërvënë këtyre zhvillimeve. Ajo ka vendosur një program të ashpër kursimi, i cili synon kryesisht një reduktim të shpenzimeve në sektorin publik. 500 milionë euro këtë vit dhe 750 milionë vitin e ardhshëm. Me ligjin për kursimet Sllovenia shpreson se do të shmangë të paktën përkohësisht rrezikun për të kërkuar ndihmë financiare.