İsveç "Çernobil"i ucuz atlattı

İsveç’in Forsmark nükleer tesisinde yaşanan “neredeyse kaza”yı herkes farklı yorumluyor. İsveçli nükleer enerji karşıtlarına göre, Çernobil tipi büyük bir kaza 20 dakika ile atlatıldı. Tesisi işletenlere göre ise sadece teknik bir sorun yaşandı. Söz konusu teknik sorun, tesisin yakıtı olan uranyum çubuklarının bulunduğu bölümün soğutulmasında kullanılan sistemde ortaya çıktı. Soğutma sistemi nükleer yakıtın patlama noktasına gelecek kadar ısınmasını önlediği için önemli.

Forsmark’taki nükleer tesiste yaşanan sorun, elektrik sistemindeki arıza ile başladı. Bunnu üzerine iki reaktör devreden çıkarıldı ve üçüncüsünün soğutulması için işletmedeki jeneratörlerin devreye girmesi beklendi. Ancak arıza, jeneratörleri de etkilemişti ve tüm tesis yirmi dakika elektriksiz kaldı. Sonuçta otomatik olarak devreye girmesi gereken jeneratörler elle müdahale sonucu devreye sokuldu. Üstelik de tüm bunlar tesisin bakımının yapılmasından hemen sonra meydana geldi. Şimdi hatanın bakım sırasında ayarların yanlış yapılıp yapılmamasından kaynaklandığı kontrol ediliyor.

Forsmark tesisisin yapımından sorumlu Lars-Olov Högelund’a göre, elektrik akışı, tesisteki ekibin reaktörler üzerindeki kontrolünü kaybetmesine yedi dakika kala yeniden sağlanabildi. Bu, Avrupa yedi dakika ile yeni bir Çernobil’i atlattı şeklinde de yorumlanabilir.

Yetkililer halkı yatıştırıyor

Ülke içinde ve dışından gelen eleştirileri yatıştırmaya çalışan İsveç’in Reaktör Güvenliği Dairesi Sözcüsü Anders Jörle’nin değerlendinmesi ise şöyle: “Kamuoyunun huzursuz olması için hiçbir neden yok. Nükleer tesis işletmecileri sorumluluklarının bilincinde davrandı ve Forsmark’taki sorundan sonra üç reaktörü de sistemden çıkardılar. Diğer tesislerde ise elektrik dağılım şebekesi yenilendi. Sorunun güvenlik sisteminin sadece bir bölümünde çıktığı unutulmamalı. Bir nükleer tesiste farklı güvenlik konusunda farklı yapı taşları var. Burada iki tanesi devre dışı kaldı ama diğerleri işliyordu.”

İsveç halkı, ABD’nin Pennsylvania Eyaleti’ndeki Harrisburg nükleer tesisinde 1980 yılında meydana gelen nükleer kazadan sonra yapılan referandumda nükleer enerjiden vazgeçme kararı vermişti. Bu vazgeçiş, uzun bir sürece yayılmış ve otuz yıl içinde ülkedeki tüm nükleer tesislerin devredışı bırakılması kararlaştırılmıştı. Otuz yıllık süre 2010 yılında doluyor, ama İsveç’teki on nükleer tesis hala çalışıyor ve devre dışı kalmaları durumunda yerini hangi enerji kaynağının alacağı belli değil.

Elektriğin yarısı nükleer enerjiden

İskandinav ülkesindeki nükleer tesisler elektriğin yarıya yakınını karşılıyor. İsveç hükümeti, kamuoyunun tercihlerinin değiştiği ve çoğunluğun nükleer enerjiden yana olduğu görüşünde. Diğer partilerin konuya bakışı da pek farklı değil, Yeşiller ve Sol Parti bile nükleer tesislerin derhal devre dışı kalmasını talep etmiyor, sadece 2010 yılına kadar bir nükleer reaktörün daha kapatılmasını öneriyor.

Bundan 26 yıl önce alınan karara rağmen 1999-2005 yılları arasında sadece Barsebaeck’teki iki reaktör bloğu devre dışı bırakıldı. Bu da İsveç hükümetlerinin ev ödevlerini yapmadığını gösteriyor. Muhafazakar partinin enerji politikası sözcüsü Per Bill ise Forsmark’da yaşanan arızanın, güvenlik sistemlerinin ne kadar güvenilir olduğunu ortaya koyduğu görüşünde. Forsmark’daki dört reaktör bloğunun ne kadar devre dışı kalacağı belli değil. Önce arızaya neden olan parçalar incelenecek. Bu parçaların kontrolünden ise İsveçli ve Alman teknikerlerden oluşan bir ekip sorumlu.