"سلاح زنگ‌زده تحریم" همچنان مانعی بر گسترش روابط ایران و آذربایجان
۱۳۹۳ آبان ۲۳, جمعه
دستاورد سفر حسن روحانی به جمهوری آذربایجان، امضای اسناد تفاهم و همکاری‌های متعدد میان دو کشور بود. رئیس جمهور ایران در نشست خبری مشترک با الهام علی‌اف، رئيس جمهوری آذربایجان، سخنرانی طولانی در باب دوستی و برادری و همکاری و صلح کرد.
هم‌زمان بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران از گسترش همکاری‌ها و سرمایهگذاریهای نفتی و گازی میان دو کشور خبر داد. وزیر اقتصاد ایران هم از ظرفیت بالا بردن مناسبات تجاری و اقتصادی تا ده برابر حجم فعلی سخن گفت. اما به گفته ناظران حتی در صورت کم شدن تنش و بی‌اعتمادی میان دو کشور، هنوز تا باز شدن مسیر مناسبات اقتصادی کلان راه طولانی در پیش است. این مناسبات در گرو دو چیز است: برداشته شدن تحریمها و تنش‌زدایی در مناسبات سیاسی میان دو کشور.
در این زمینه دویچه‌وله گفت‌وگویی کرده با دالغا خاتین اوغلو، سردبیر بخش ایران در خبرگذاری ترند. به عقیده خاتین‌اوغلو زمینه و ظرفیت‌های بسیار بالایی برای سرمایهگذاری دو طرف در خاک یکدیگر وجود دارد اما رقم کل تجارت دو کشور در سال ۲۰۱۳ تنها ۲۲۰ میلیون دلار بوده که حتی یک درصد حجم تجارت خارجی جمهوری آذربایجان در این سال نیست. او وضعیت را با مناسبات اقتصادی با ترکیه مقایسه میکند، تا تفاوت‌ها روشن شوند.
«آذربایجان در سال گذشته ۱۲ میلیارد دلار در خارج سرمایهگذاری انجام داد که قسمت اعظم آن در ترکیه انجام شد. حالا هم قصد دارد سرمایهگذاری در ترکیه را تا چند سال آینده به ۲۰ میلیارد دلار برساند. در استانهای شمال غرب ایران مثلا در استان اردبیل یا آذربایجان شرقی و غربی حدود ۴۳۴ معدن وجود دارد. سرمایهگذارهای آذربایجان خیلی مایل هستند در این معادن به خصوص معدن طلای مشکینشهر سرمایهگذاری کنند. در صنایع ایران هم میشود سرمایهگذاری کرد. فرصتهای بیشماری وجود دارد. ولی اما و اگرها بیشمارتر از فرصتها هستند.»
با وجود این محدودیت‌ها، مدیر اخبار ایران در خبرگزاری ترند به سویه دیگر معادله هم توجه می‌دهد؛ این که گسترش مناسبات اقتصادی میتواند خود اهرمی برای بهبود مناسبات سیاسی شود و به مناسبات ایران و ترکیه اشاره میکند: «هرچه وزنه اقتصاد و درآمدهای حاصل از روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور بیشتر باشد، تحملپذیری هم بیشتر خواهد شد. شما در جریان حمایت ترکیه از شورشیان مخالف رژیم بشار اسد دیدید که ایران به شدت مخالف بود با این عملکرد ترکیه، اما روابطشان پرتنش نشد. به خاطر اینکه دو کشور میلیاردها دلار منافع مالی از همدیگر کسب میکنند.»
اما و اگرهای مناسبات میان ایران و جمهوری آذربایجان
دالغا خاتین‌اوغلو موارد بسیاری از مشکلات سرمایهگذاری در ایران را بر می‌شمارد که از جمله مهمترین آنها عدم‌ثبات در بازار سرمایه و ریسک سرمایهگذاری است. او می‌گوید: «مثلا در یک دوره ۶ ماهه در ایران نرخ برابری ریال در مقابل دلار سه برابر کم میشود، یا وقتی ما میبینیم که انتقال پول از ایران به خارج یا از خارج به ایران ممکن نیست، یا وقتی ما میبینیم که ایران ۱۰ درصد در میدان گازی شاه دنیز آذربایجان در دریای خزر سهم دارد، اما درآمدش نمیتواند به ایران منتقل شود، یا وقتی ما میبینیم که تحریمها وجود دارد، وقتی ما میبینیم که آمریکا شرکتها و حتی بانکهای بزرگ جهانی را دارد جریمه میکند، یعنی ریسک سرمایهگذاری در ایران خیلی بیشتر است. یکی از عواملی که میتواند تاثیر بگذارد، تحریمها هستند.»
دوره هشت ساله دولت محمود احمدینژاد، دوره بالا گرفتن تنش با بسیاری از کشورها بود. نه تنها با غرب، بلکه با بسیاری از همسایگان ایران. دالغا خاتین‌اوغلو می‌گوید که در آن دوره به قدری تنشها زیاد بوده که حالا باید ابتدا روی رفع این تنشها متمرکز شد. تا رسیدن به مرحله روابط کلان اقتصادی یا امکان سرمایهگذاریهای هنگفت، هنوز راه طولانی در پیش است.
او به نمونه‌ای از سال‌های پایانی دولت احمدینژاد اشاره میکند:
««در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ روابط سیاسی امنیتی دو کشور به شدت متشنج شد، وقتی بیش از ۵۰ نفر اینجا بازداشت شدند که ادعا بر این بود که اینها برای ایران جاسوسی میکردند یا میخواستند عملیات تروریستی انجام دهند، دهها شرکت ایرانی در آذربایجان مجبور شدند فعالیتشان را متوقف کنند. شرکت خودروسازی ایران بود که اینجا یک شعبه زده بود. سالانه مقدار زیادی قطعات ماشین میآوردند اینجا و به کار می‌بردند. اینها تعطیل شد و رفتند. چند هتل مال ایرانیها بود که مجبور شدند بفروشند و بروند. وقتی این احتمال وجود دارد که در آینده روابط سیاسی و امنیتی دو کشور دستخوش تنش شود، این خود ریسک بزرگیست برای سرمایهگذار که برود ایران یا یک سرمایهگذار ایرانی برود به آذربایجان.»
مدیر اخبار ایران در بخش انگلیسی خبرگزاری "ترند" نتیجه سفر حسن روحانی به جمهوری آذربایجان را مثبت ارزیابی میکند و فضا را برای رسیدن به پیوندهای بیشتر مناسب می‌داند: «من فکر میکنم بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران یک دور جدید، یک صفحه جدیدی در روابط ایران و آذربایجان باز شده و من مطمئنم که اوضاع بهتر خواهد شد. اما اینکه آیا این مناسبات به وضعیت ایدهآل یا بیتنشی برسد، من فقط میتوانم اظهار امیدواری کنم. اما اینکه پیشبینی کنم چند درصد، نمیتوانم. این را آینده نشان خواهد داد.»