شهرزاد؛ کانون همیاری پناهجویان و مهاجران ناشنوا
۱۳۹۸ مرداد ۳۱, پنجشنبه
جامعه جهانی، ناشنوایان را به مثابه یک اقلیت زبانی به رسمیت می‌شناسد. در بندهای ۲،۹، ۲۱، ۲۴ و ۳۰ کنوانسیون حقوق توانخواهان، حق برخورداری از زبان اشاره و حق آموختن این زبان، یک اصل حقوق بشری خوانده شده است.
شاید بتوان پناهجویان و مهاجران ناشنوا یا کم شنوا را اقلیت مضاعف تلقی کرد. اولین گام برای همپیوندی با جامعه جدید، آموختن زبان کشور میزبان برای مراودات انسانی و اجتماعی است و گام بعدی، استقلال اقتصادی و ورود به بازار کار. عبور از چنین مسیری برای آنها که نمی‌شنوند، طولانی‌تر از سایرین است.
از اکتبر ۲۰۱۸ انجمنی در کلن برای یاری رساندن به پناهجویان و مهاجران ناشنوا آغاز به کار کرده که شهرزاد نام دارد. کانونی غیرانتقاعی برای آموزش زبان اشاره، مشاوره، اطلاع‌رسانی، کاریابی، ساماندهی امور اداری، مراجعه به پزشک و نیازمندی‌های دیگر آنها با مشارکت گروهی از زنان داوطلب و علاقمند.
دویچه وله پای صحبت عفت ماهباز، نویسنده و فعال مدنی نشسته که تجربه سال‌ها کار با ناشنوایان را دارد و مسئول و هماهنگ کننده این انجمن است.
...................
● ایده تاسیس انجمن شهرزاد از کجا آمد؟ آیا تا کنون چنین انجمنی در کلن نبود؟
عفت ماهباز: در سال ۲۰۱۲ من در لندن زندگی می‌کردم و در آنجا با توجه به تجربه و شناختی که از ناشنوایان داشتنم، به فکر تاسیس انجمنی برای ناشنوایان افتادم. ناشنوایان چون بقیه افراد، به نشست و همفکری باهم نیاز دارند. نهادها یا انجمن‌های غیر دولتی می‌توانند به آنها برای بالابردن اعتماد به نفس‌شان و تقویت توانایی‌هایشان کمک کنند. این ایده را با چند دوست ناشنوا در میان گذاشتم و با توافق آنها انجمن شهرزاد در لندن شکل گرفت
از انجمن شهرزاد در لندن استقبال خوبی شده بود و وقتی دوسال پیشبه شهر کلن برگشتم، با توجه به این که از سال ۲۰۱۵ پناهنده‌های زیادی به آلمان آمده‌اند، فکر کردم خوب است در اینجا هم چنین انجمنی برای ناشنوایان ایجاد کنیم.
● چرا اسمش را شهرزاد گذاشته‌اید؟
این اسم همان انجمنی است که در لندن برای ناشنوایان بنیان گذاشته بودیم. دلیل انتخاب آن هم این بود که اکثر این ناشنوایان از کشورهای عربی، ترکیه ، ایران و فلسطین می‌آمدند و شهرزاد اسم آشنایی برای آنهاست. برای خودم هم اسم شهرزاد یک نوستالژی است. قصه گویی او و توان او برای انجام رساندن کار. اشاره‌ای است به این که هرچند ناشنوایان حرف نمی‌زنند، اما در دل، داستان‌های‌بسیاری همچون شهرزاد برای بازگویی دارند.
● آلمان به بهشت توانخواهان شهرت دارد. چنین انجمنی تا کنون در کلن نبود؟
تا آنجا که من تحقیق کردم، چنین انجمنی در کلن نبوده است. ضمنا آلمان از خیلی کشورهای اروپایی دیگر بهتر است اما اینطور نیست که بهشت باشد. به نظر من در بریتانیا یا سوئد شرایط ناشنوایان بهتر از آلمان است. ورود انبوه پناهجوها در سال ۲۰۱۵ به آلمان که طبیعتا در میان‌شان ناشنوایان هم بودند، یک بار این نیاز را برجسته کرد.
● خانم ماهباز چه شد که وارد این عرصه شدید؟
من از کودکی با ناشنوایان آشنا بوده‌ام؛ چون برادری ناشنوا دارم. از همان کودکی پی بردم که نقص‌عضو به معنای توانایی کمتر نیست. ناشنوایان، توانایی‌های برابر با همه انسان‌ها دارند اما باید پشتیبانی و تقویت شوند. همیشه فکر می‌کردم اگر آنها مثل ما حرف نمی‌زنند، از دست‌ها و چشم‌هایشان استفاده می‌کنند و با زبان اشاره منظور خودشان را می‌رسانند. زبان اشاره امروز در بسیاری از کشورهای دنیا به عنوان زبانی مستقل شناخته می‌شود.
● برای راه اندازی این انجمن چه مراحلی را طی کردید؟
ایجاد یک انجمن غیر دولتی در آلمان کار آسانی نیست. به کمک فردوس تاجدینی اساسنامه اولیه برای انجمن ناشنوایان شهرزاد نوشته شد. اولین نشست ما دهم دسامبر سال ۲۰۱۷ با حضور بیش از چهارده نفر برگزار شد. بعد با مشاوره و کمک انجمن غیر دولتی "آگیسرا" در سال ۲۰۱۸ وکیل گرفتیم و به دادگاه اداری رفتیم. در اوت ۲۰۱۸ به ما جواب مثبت دادند و شهرزاد به عنوان یک انجمن غیردولتی و غیر انتفاعی به ثبت رسید .
● همکاران‌تان چه کسانی هستند؟
من قبل از آن که به لندن بروم، ده سال در شهر کلن زندگی می‌کردم و آشنایانی ایرانی و آلمانی داشتم که این ایده را با آنها در میان گذاشتم. آنها هم همکاری کردند و گردهم آمدیم. الان می‌توانم بگویم پس از یکسال شروع رسمی، انجمن موفقی هستیم.
● آیا تحصیلات یا مهارت‌های این افراد به مسائل ناشنوایان مربوط می‌شود؟
نه؛ افراد مختلفی هستند که به موضوع علاقمند بودند. من با زبان اشاره فارسی و آلمانی و انگلیسی آشنا هستم.
● کدام نهادها یا اداره‌ها از انجمن شهرزاد حمایت می‌کنند؟
ما دو تقاضا نامه برای بودجه به دو مرکز نوشتیم. یکی Aktion Mensch و دیگری Komm On که خوشبختانه هر دو با بخش‌هایی از بودجه مورد نیاز ما موافقت کردند. در طي مراحل طولانی پرسش و پاسخ های فراوان ابتدا سازمان " کام ان" با تقاضا برای تقبل بخشی از هزینه ما موافقت کرد. مرکز "اکسیون منش" هم پنج ماه بعد درخواست ما را پذیرفت. به ما گفتند بخشی از اجاره محل انجمن شهرزاد را می‌توانند تامین کنند تا دفتر مستقلی باز کنیم. در حال حاضر تشکیلات "زنان علیه بیکاری" از روی دوستی و همبستگی هفته‌ای یکبار جا در اختیار ما می‌گذارد تا بتوانیم برنامه های هفتگی مان را در آنجا برگزار کنیم.
● با سایر نهادهایی که از پناهجویان و توانخواهان حمایت می‌کنند چه ارتباطی دارید؟
با یکسری از مراکزی که به ناشنوایان و توانخواهان مرتبط هستند تماس داریم و بدون حمایت آنها طبعا نمی‌توانستیم موفق باشیم. آنها به ما برای بهبود کارمان مشاوره و کمک فکری می‌دهند.
● چند نفر را آموزش می‌دهید یا حمایت می‌کنید؟
از اکتبر ۲۰۱۸ که کارمان را شروع کردیم بطور کلی ۲۸۶ فرد را زیر پوشش داشتیم که ۵۶ نفرشان جزو ناشنوایان پناهنده و مهاجر هستند. از بین این عده ۶ نفرشان مهاجر اسپانیا وایتالیا و ترکیه هستند و ۴۸ نفر پناهجویانی از سوریه و افغانستان و پاکستان و ایران و آذربایجان.
● آیا این افراد قبلا آموزشی دیده بودند یا اولین بار در کلن با زبان اشاره آشنا شده‌اند؟
در دنیا بیش از ۱۳۷ زبان اشاره هست و هر کشور زبان مستقل خودش را دارد. تعدادی از ناشنوایان در مدارس کشوهای خورشان زبان اشاره درس خوانده‌اند. ما در نشست‌هایمان با زبان اشاره آلمانی با آنها حرف می‌زنیم و می‌پرسیم کجا زبان اشاره را یاد گرفته‌اید.
یک نکته جالب این است که ایرانی‌ها در این زمینه سطح آموزشی خوبی دارند. اکثرشان دیپلم گرفته‌اند و در مدارس مخصوص ناشنوایان درس خوانده‌اند . ناشنوایان افغان‌هم که در ایران بوده‌اند، تحصیلات مشابهی در این زمینه دارند. اما اکثر آنها که از کردستان عراق و یا روستاهای سوریه آمده‌اند، اصلا سواد ندارند و زبان اشاره را هم بطور سیستماتیک نمی‌دانند، بلکه به طور طبیعی با زبان اشاره حرف می‌زنند.
● همه باید تنها زبان اشاره آلمانی را یاد بگیرند؟
بله و در عین حال مثل سایر پناهجوها، باید دنبال کار و مهارت هم باشند. اول البته باید زبان اشاره آلمانی را یاد بگیرند، مثل پناهجویان دیگر که باید اول زبان این کشور را بیاموزند بعد حرفه و فن. بعضی‌هایشان هم مشغول کار هم هستند.
● آیا کلیشه‌هایی هست که ناشنوایان باید فقط به کارهای خاصی سرگرم باشند؟
متاسفانه اینجا کارهای نامناسبی برای ناشنوایان هست؛ بخصوص برای پناهنده‌ها که بیشتر نظافت یا اگر شانس بیاورند نقاشی و کارهای ساختمانی و ... است. هنوز انگار دولت وقت نکرده برای این عده برنامه‌ریزی کند که دوره‌های خاص خودشان را ببینند. در آلمان زیاد برایشان کار فراهم نیست و باید با ارائه آمار از کشورهای اروپایی دیگر کوشش کرد که موقعیت بهتری برای توانخواهان منجمله ناشنوایان ایجاد شود. این کوشش را باید در برنامه‌های آتی انجمن شهرزاد بگنجانیم.
وقتی شغل مناسبی به توانخواهان محول نمی‌شود، آنها ترجیح می‌دهند کار نکنند و از همان کمک دولتی استفاده کنند. ما ناشنوایان را تشویق می‌کنیم که خوب زبان اشاره را یاد بگیرند تا بتوانند آموزش‌های حرفه‌ای بهتری ببینند و راحت‌تر وارد بازار کار شوند.
● کارفرما و همکاران هم لازم است زبان اشاره را بدانند تا با این افراد تعامل کنند؟
در آلمان یکسری کارفرماها امتیازاتی می‌گیرند برای استخدام ناشنوایان ولی بسیار کم می‌پذیرند. در بعضی نقاط انگلیس، اینها با وجودی که خیلی گران است، مترجم دارند.
● ناشنوایان بیشتر به مشاغل آزاد مشغولند؟
اگر سرمایه داشته باشند بله؛ اما برای پناهنده‌ها این امکان کمتر است چون تا زبان یاد بگیرند و شرایط جدید را بشناسند معمولا چند سال طول می‌کشد. الان کسی را داریم که راننده کامیون بوده و می‌تواند همین شغل را داشته باشد. اما باید اینجا دوباره گواهینامه بگیرد و برای امتحان دادن باید زبان آلمانی را بفهمد. کلاس برای او سخت است چون بقیه می‌شنوند ولی او نه.
● نمونه‌هایی دارید از پناهجویان ناشنوا که قبلا شغل مناسبی داشتند اما الان در سطح نامناسبی هستند؟
آنها که از ایران آمده‌اند و تحصیل دانشگاهی دارند، حتی در مدرسه ناشنوایان در ایران معلم بوده‌اند یا مثلا طراح ساختمان هستند. اکثر اینها هنوز در مراحل اولیه هستند چون اول باید قبول شوند و جا بیفتند. کسانی هستند مثل ترک‌ها که اینجا به دنیا آمده‌اند، اما کار نظافت می‌کنند. کمتر شغل خوب دارند.
● حمایت انجمن شهرزاد از ناشنوایی که اینجا به دنیا آمده، چه تفاوتی با مراکز دیگر دارد؟
اینجا خدمات ما رایگان است و مشاوره‌ها و آموزش‌ها داوطلبانه هستند. مدارس خوبی در کلن و سراسر آلمان هست. مهاجران ناشنوا که اینجا به دنیا آمده‌اند، در مدارس معمولی دیپلم می‌گیرند و می‌توانند وارد مدارس فنی و دانشگاه شوند اما برای پناهجویان تازه وارد ادامه تحصیل خیلی سخت است. یک ناشنوای افغان بود که در ایران درس خوانده بود و خیلی دوست داشت دانشگاه برود اما به او توضیح دادیم که باید خیلی سعی کند. کسی که اینجا متولد شده مدرسه معمولی رفته و زبان اشاره را خیلی خوب بلد است و وقتی اینها با هم آشنا میشوند به هم کمک می‌کنند.
● شما هیچ دستمزدی دریافت نمی‌کنید؟
نه. ما تا به حال حقوقی دریافت نکرده‌ایم و کارمان افتخاری است. الان مرکز "اکسیون منش" قبول کرده که ماهی ۵۰۰ یورو برای اجاره دفتری در کلن به انجمن شهرزاد بپردازد. البته یافتن دفتر با این مبلغ کار دشواری است. بعدا اگر دفتر بزنیم، می‌توانیم استخدام شویم و دو تا کارمند هم بگیریم. من از انجمن "آگیسرا" و سازمان "زنان علیه بیکاری" و مرکز پناهندگان شهر کلن، تشکر می‌کنم که بدون حمایت آنها و جایی که به ما داده‌اند، نمی‌توانستیم کارمان را پیش ببریم.