نمایشنامه‌ی ضد جنگ ایران و عراق در مونشن‌گلادباخ آلمان
۱۳۹۰ آبان ۲۲, یکشنبه
"بهمن ـ بغداد"، نام دو نوع سیگار در ایران و عراق است. شبنم طلوعی و امیر آقایی در نمایشنامه‌ای با این عنوان، زندگی و رابطه‌ی یک زن و مرد را که به‌طور اتفاقی در همسایگی یکدیگر قرار گرفته‌اند، بازگو می‌کنند. اجرای این نمایشنامه در سال ۲۰۰۳ در ایران، با آن که ماه‌ها وقت صرف تمرین آن شده بود، چند روز پیش از نمایش، ممنوع اعلام شد. کارگردان نمایشنامه، شبنم طلوعی در این باره می‌گوید: «شنیده‌ام که گفته‌اند دلیل عدم اجرای "بهمن ـ بغداد"، مسخره‌کردن ارزش‌هایی بوده که در رابطه با جنگ ایران و عراق در فرهنگ ما وجود دارد. این نمایشنامه، ضد جنگ هست، ولی ارزشی را به سخره نمی‌کشد.»
داستان نمایشنامه
زن و مرد نمایشنامه‌ی "بهمن ـ بغداد"، از دو دنیای متفاوت می‌آیند: مرد که سال‌ها در جبهه جنگیده، می‌کوشد با بازگو کردن خاطرات خود و تعریف "قهرمانی‌هایش" زن را که به او دل بسته، تحت تأثیر قرار دهد و از سویی دیگر "اعتماد به نفس" خود را بازیابد. ولی زن، در شرایطی نیست که به "علاقه‌ی" او پاسخ مثبت دهد: او از دست خشونت‌‌های همسرش به تنگ آمده، به خانه‌ی دوستی پناه برده و اصولا به سکوت و تنهایی نیاز دارد. ولی جنگجوی پیشین، دائم به سراغ زن می‌رود و آرامش او را برهم می‌زند. هیچ یک از این دو حاضر نیست، دنیای واقعی خود را به دیگری بنمایاند. نه زن که در آرزوی پیانیست‌شدن و ترک کشور می‌سوزد و نه مرد که در واقع بیمار است و همواره با دشواری‌ها و رنج‌های زندگی دست به‌گریبان بوده است...
هر دوی این شخصیت‌ها، در تمام مدت به یکدیگر دروغ می‌گویند؛ و نه تنها به یکدیگر، بلکه به خود نیز. شبنم طلوعی در این باره می‌گوید: «به‌نظر من، انسان‌ها در جامعه‌ای که فشار و سرکوب در آن حاکم است، بخشی از واقعیت وهویت خود را پنهان می‌کنند.» تمام رویدادهای این نمایش، در یک خانه رخ می‌دهد و شخصیت‌ها، داستان زندگی خود را در این چاردیواری بازگو می‌کنند. تنها شاخه‌های یک درخت، گاهی از پنجره به داخل سرک می‌کشد. این سرک‌کشیدن برای زن جوان، تهدید‌آمیز و برای مرد، نشانه‌ا‌ی از زندگی است.
ترک وطن به دلیل داشتن دین غیررسمی
شبنم طلوعی، این تهدید را در ایران، به دلیل اعتقاد به کیش بهائيت، با گوشت و پوست خود تجربه کرده است: «به من گفتند که باید مسلمان بشوم تا دوباره اجازه‌ی کار بگیرم. من مخالف اسلام و مسلمانی نیستم. ولی نمی‌خواستم مذهبم را تغییر بدهم. این یک چیز خیلی شخصی است. مثل اینست که از کسی بخواهند، نامش را تغییر دهد.»
به این دلیل طلوعی ناگزیر از ترک ایران شده است و از سال ۲۰۰۴ در پاریس زندگی می‌کند. طلوعی می‌گوید، تنظیم اجرای نمایش "بهمن ـ بغداد"، برای تماشاگر آلمانی با دشواری‌های بسیار همراه بوده است: «می‌بایست تصاویر دیگری که تماشاگران آلمانی آن را به خوبی درک کنند، جانشین تصاویر اصلی‌ای بکنم که برای اجرا در تهران در نظر گرفته بودم. در عوض، این‌جا محدودیت‌هایی که رعایت سانسور ایجاب می‌کرد، نداشتم.»
این کارگردان از این که دست‌کم در غرب، امکان اجرای نمایش "بهمن ـ بغداد" خود را به دست آورده، احساس رضایت می‌کند: «از این بابت خیلی خوشحالم، ولی در عین حال متأسفم. ما چرا نباید در کشور خود بتوانیم آنچه را که مایلیم، ابراز کنیم؟ ما این‌جا زندگی عادی‌ای را می‌گذرانیم. ولی این را نباید فراموش کنیم که درست در همین لحظه، بسیاری از هم‌وطنانان ما در زندانند و نمی‌توانند به‌طور عادی زندگی کنند.»
FF/MM