Brezilya yerlilerinin hukuk zaferi

Brezilya'nın ilk sakinleri olan yerli halkı için ülkenin kuzeybatısında korunma bölgesi kurulması Brezilya Yüksek Mahkemesi tarafından onandı. Mato Grosso eyalet yönetimi istimlak edilen toprakların tazmin edilmesi talebiyle federal devlete dava açmıştı. Yüksek Mahkeme bu talebi geri çevirdi ve dava masraflarının eyalet yönetimince üstlenilmesine hükmetti.

Karar gerekçesinde dava konusu olan topraklarda Brezilya yerlilerinin yüz yıllardır yaşadıkları, dolayısıyla eyaletin bu topraklara sahip çıkamayacağı belirtildi. Büyük toprak sahipleri tartışmalı bölgelerde Anayasanın yürürlüğe girdiği 1988 yılında kim yaşıyorsa bu bölgelerin ona ait olması gerektiğini savunurken Yüksek Mahkeme mülkiyet hakkının belirlenmesinde zaman sınırlaması olamayacağına karar verdi. Brezilya yerlilerinin avukatları, yerlilerin bu topraklardan sürülerek yerleşimciler tarafından işgal edildiğini savunuyordu.

Paylaşılamayan topraklar

Kısaca “İndios” olarak da adlandırılan Brezilya yerlileri, irili ufaklı 200’ün üzerinde halk grubu ve 2 binden fazla kabileden oluşuyor. 2010 yılındaki sayıma göre Kızılderili nüfusun toplamı 817 bini buluyor. Portekizli kâşiflerle yerli halk arasındaki ilk temas 1500 yılında kurulmuş, ülke topraklarına Avrupalıların yerleşmeye başlamasıyla yerlilerin yaşam alanı giderek daralmış, beyaz yerleşimcilerin sayısının artmasıyla birlikte toprakları talan edilen yerli halk zamanla azınlık durumuna düşmüştü. Afrika'daki sömürgelerden getirilen esirlerle birlikte bir bölümü köleleştirilen Brezilya yerlilerinin yaşam hakları 1988'de anayasayla güvence altına alınmıştı.

Beyaz yerleşimciler inat ediyor

Mahkemeye intikal eden dört davadan en önemlisi, güneydeki Rio Grande do Sul eyaletine bağlı Ventarra bölgesindeki anlaşmazlıkla ilgili. Yıllarca sürgün hayatı yaşayan Kaingang adlı yerli halk grubunun, anayasa değişikliğinin ardından 1990’lı yıllarda yeniden Ventarra'ya dönüp topraklarına yerleşmelerine izin verilmiş ve mülkiyet hakları tanınmıştı. Ancak bölgedeki beyaz yerleşimciler, toprakların kendi mülkleri olduğunu iddia ederek mahkeme kararlarına yıllardır direniyor. Özellikle 1964-1985 yılları arasındaki askerî dikta rejimi döneminde yerli halkın toprakları beyazların yerleşimine açılmıştı.

Bir diğer dava ise firar eden eski kölelerin torunlarıyla ilgili. "Quilombolas” olarak adlandırılan bu halk grubuna doksanlı yıllarda toplam 750 bin hektarlık bir toprak verildi. Ancak burada da arazi sahipleri, 1988’deki anayasa değişikliğinden önce söz konusu toprakları mülk edindiklerini ve kazanılmış hakların ellerinden alınamayacağını savunarak direnişlerini sürdürüyor.

Devlet Başkanı hedef tahtasında

Yerli halk, gerek yetkililere seslerini duyurmak, gerekse kamuoyu desteği alabilmek amacıyla haftalardır ülkenin büyük kentlerinde protesto gösterileri düzenliyor. Devlet Başkanı Michel Temer’i kanun hükmünde kararname ve vergi kolaylıklarıyla maden işletmeleri ve büyük arazi sahiplerini desteklemekle suçlayan yerliler, anayasal güvence altında olan toprak haklarının ihlal edildiğini savunuyor. Gösterilerde ayrıca Amazon ormanlarındaki ağaç katliamının hızlandırıldığına da dikkat çekiliyor.

Brezilya yerlilerinin temsilcileri, Devlet Başkanı Temer’in uyguladığı bu politika sayesinde, parlamentoda partiler üstü konumdaki “Tarım Koalisyonu” adlı oluşumu kendi safına çekmeyi amaçladığını ve bunda başarılı da olduğunu savunuyor. Nitekim geçtiğimiz Temmuz ayında muhalefet tarafından verilen ve hakkındaki yolsuzluk iddialarının araştırılabilmesi amacıyla Temer’in dokunulmazlığının kaldırılmasını talep eden önerge, Tarım Koalisyonunun oylarıyla reddedilmişti.

© Deutsche Welle Türkçe

DW, epd/MÇ, AG, BK