የሰላም ማስከበርና የባሕር በር እያነቃነቁት ያለው የአፍሪካ ቀንድ አካባቢ

በአፍሪካ ቀንድ አካባቢ ያሉት ሀገራት በሁለት ዋና ዋና ጉዳዮች ምክንያት አሰላለፋቸው ሲለዋወጥ እየተስተዋለ ነው።

ጉዳዮቹ ራሱን ችሎ መቆም ያልቻለውን የሶማሊያን መንግሥት ሰላምና ደህንነት የማስጠበቁ ዓለም አቀፍ ተልዕኮ እና የኢትዮጵያ የባሕር በር የማግኘት ጥያቄ እና ይዞት የመጣው ተጓዳኝ ስበት ናቸው።

በእነዚህ ሁለት ጉዳዮች ላይ የግብጽ ጉልህ ተሳታፊ ሆኖ ብቅ ማለት ኢትዮጵያ ከራስ ገዟ ሶማሊላንድ ጋር ያደረገችው የመግባቢያ ስምምነት ፊርማ ጋር ተዳምሮ በቀጣናው ያላት አወንታዊ ተፅዕኖ ላይ ጫናዎች እንዲመጡባት አድርጓል።

ለመሆኑ ሰሞነኛው የዚህ አካባቢ ሁናቴ ምን ምልክ ይዟል? የዘርፉን ተንታኞች አነጋግረናል።

የግብጽ የአካባቢው ጉዳይ ላይ መግባት ያስከተለው ለውጥ

ምንም እንኳን ሱዳንም፣ ኢትዮጵያም ውስጥ ጦርነቶች ቢኖሩም የአካባቢው ዐበይት ጉዳዮች ሆነው የሚታዩት ቀጣናዊ ጉዳዮች የተባበሩት መንግሥታት ይሁንታ የሰጠው የአፍሪካ ሕብረት የሶማሊያ ድጋፍ እና ማረጋጋት ተልዕኮ የሰላም ማስከበር ስምሪት እና የኢትዮጵያ የባሕር በር የማግኘት ጉዳዮች የላቁ ትኩረት ሳቢ ጉዳዮች ናቸው።

ሶማሊያ ከሉዓላዊነቷ ጋር በተገናኘ ከኢትዮጵያ ጋር ለአንድ ዓመት ግድም የቆየችበትን ብርቱ ውዝግብ አንካራ ውስጥ በመፍታት የስምምነት ውል ብትፈርምም ኢትዮጵያ ለዓመታት መልካም ተግባር ፈጽማበታለች በሚባለው የሰላም ማስከበር ተግባሯ እንዳትቀጥል አሁንም በተባበሩት መንግሥታት የፀጥታው ምክር ቤት ስብሰባ ላይ የመቃወም ዝንባሌ ማሳየቷ ተስተውሏል። 

በአንፃሩ የግብጽ ወደዚህ ኃላፊነት የመግባት ሁኔታ ኢትዮጵያ እዚያ ባሉት ቋሚ መልዕክተኛዋ በኩል ሶማሊያ ውስጥ ሽብርተኝነትን በመዋጋት እና «በቀጣናው ገንቢ ሚና የሌላቸው» ያለቻቸው አካላት ግዴለሽ ጥረታቸውን እንዲያስቀሩ ሊመከሩ ይገባል የሚል መልዕክት አስተላልፋለች።

የግብፅ በእነዚህ ሁለት ጉዳዮች ላይ መግባት በአካባቢው ሀገራት ዘንድ ትብብር እና መተማመንን መቀነሱን በውጭ እና በአፍሪካ ጉዳዮች ላይ ምርምር የሚያደርጉት ዶክተር ወርቁ ያዕቆብ ለዶቼ ቬለ ተናግረዋል።

"የግብጽ እንቅስቃሴ በሕብረት መንፈስ ሲተባበሩ የነበሩ ሀገሮችን [ኢትዮጵያ እና ሶማሊያ] የማሻከር አይነት እንደምታ ያለው ነገር እንዲታይ አድርጓል"።

ኢትዮጵያ በአዲሱ የሶማሊያ ሰላም ማስከበር ተልዕኮ ካልተሳተፈች ጉልህ ጥያቄዎችን ያስነሳል - ተንታኝ

ሌላኛው የዓለም አቀፍ ሕግ እና የዲፕሎማሲ ጉዳዮች ተንታኝ እንደሚሉት እነዚህ ሁለት ጉዳዮች "በአንድ ወይም በሌላ ተያያዥነት ያላቸው መሠረታዊ ሁኔታዎች" ናቸው። ኢትዮጵያ ነገ የሚጠናቀቀውን አትሚስ የተባለው የሶማሊያ ሰላም አስከባሪ ኃይል በሚተካው ማዕቀፍ ውስጥ ካልተሳተፈች ጉልህ ጥያቄዎችን ያስነሳልም ብለዋል።

 "አሁን የኢትዮጵያ አትሳተፊም መባል ብቻ አይደለም ጉዳዩን ውስብስብ ያደረገው። ተፃራሪ የሆነችው ግብጽ ደግሞ እንደምትሳተፍበት መታመኑ ነው። ስለዚህ ኢትዮጵያ ያላትን የተቀባይነት ደረጃ ጥያቄ ውስጥ ይከተዋል"። ብለዋል።

የሶማሊያ አጋር የማብዛት እንቅስቃሴ 

የሶማሊያው ፕሬዝዳንት ሀሰን ሼክ ማሕሙድ ሰሞኑን ወደ አስመራ፣ ትናንት ደግሞ ወደ ጅቡቲ ተጉዘዋል። ዶክተር ወርቁ ያዕቆብ እንደሚሉት ይህ አጋር የመፈለግ ጥረት ማሳያ ነው። ሶማሊያ ከግብጽ እና ኤርትራ ጋር አስመራ ውስጥ ያደረገችው  የሦስትዮሽ የፀጥታ እና የደህንነት ውል ተቀጥላ ተደርጎ ሊጠቀስ የሚችል ስለመሆኑም ይነገራል።

"በግብጽ አነቃቂነት ወይም አነሳሽነት በሚባል ደረጃ ያለው ሁኔታ አካባቢውን በትብብር መንፈስ ከሚሠሩበት ነገር ይልቅ ወደ ክፍፍል፣ ወደ አንድነት ሳይሆን ወደ ውጥረት ውስጥ የሚገቡበት ሁኔታ እንዲገቡ ያደረገ ይመስለኛል"።

የኢትዮጵያ የባሕር በር ጥያቄ

ግብጽየባሕር በር መጠቀምን በተመለከተ ከባሕሩ ተዋሳኝ ሀገር ውጪ ሌሎች የመጠቀም መብት አይኖራቸውም ከማለት አልፋ የኢትዮጵያን እና የሶማሊያን ጉዳይ በአንክሮ በመከታተል ላይ መሆኗን መግለጿ፣ ኤርትራም በውጭ ጉዳይ ሚኒስትሯ አማካሪ በኩል ኢትዮጵያ እና ሶማሊያ በአንካራ ያደረጉት ስምምነት የሶማሊያን ሉዓላዊነት ጥያቄ ውስጥ ያስገባል በሚል አስተያየት መስጠታቸው ለዓለም አቀፍ ሕግና ዲፕሎማሲ ተንታኙ ጥሩ ምልክት አይደለም።

"የግብጽ አቋም የማስቆጣት ዓላማ ያለው አዛዥ ነኝ ከሚል አመለካከት የሚነሳ ይመስለኛል እንጂ ዓለም አቀፍ ባሕር ላይ እከሌ ልትመጪ አትችይም እከሌ መምጣት ትችያለሽ የሚል ፈቃጅ ወይም ከልካይ አካል አትመስለኝም ግብጽ" ብለዋል።

የዶናልድ ፕራምፕ ወደ ስልጣን መመለስ በአፍሪካ ቀንድ ምን ያስከትል ይሆን

የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር ጌዲዮን ጢሞቴዎስ ከጂቡቲው ፕሬዝዳንት እስማኤል ኦመር ጊሌ ጋር ትናንት ተወያይተው "ሁለቱ ሀገራት በቀጣናው ያለውን መረጋጋት እና ትብብር ለመደገፍ ተስማምተዋል" ሲል የውጭ ጉዳይ ሚኒስቴር አስታውቋል። የሶማሊያው ፕሬዝዳንትም ትናንት እዚያው ጅቡቲ ውስጥ ነበሩ። በሌላ በኩል አሜሪካ ከግብጽ ጋር የጠበቀ ግንኙነት ያላት ሀገር ስለመሆኑ ሁለቱም ተንታኞች ይስማማሉ። ፕሬዝዳንት ትራምፕ ወደ ሥልጣን የመመለሳቸው ነገር ለግብጽ ትልቅ ዕድልም መሆኑ እንደማይቀር ይጠቀሳል።

አዲሱ የአሜሪካ ፕሬዝዳንት ለሶማሊላንድ የሀገርነት እውቅና የመስጠት ዕድል ሊኖራቸው እንደሚችል የሚገልፁት ባለሙያዎቹ ያም ሆኖ የራስ ገዟ ሶማሊላንድ የፀጥታ ኃይሎች ሶሞኑን ኢትዮጵያ ውስጥ በሶማሌ ክልል ሞት እና የአካል ጉዳት ያስከተለ ጥቃት የማድረሳቸው አዝማሚያ የአካባቢው ሌላ ተጨማሪ ዐቢይ ጉዳይ እንደነበርም ገልፀዋል።
ሰሎሞን ሙጬ
ዮሃንስ ገብረእግዚአብሄር
ታምራት ዲንሳ